Artikelen

Zo’n 3,4 miljoen Nederlanders – een op de vijf – zijn lid van de bibliotheek. De meerderheid is jeugdlid. Dit aantal daalt al jaren licht, onder meer door de teruglopende hoeveelheid tijd die mensen aan lezen besteden.

Waar het aantal bezoekers van de bibliotheek tot 2013 vrij constant afnam, was de laatste jaren een ommekeer te zien. In 2019 verwelkomden alle vestigingen samen circa 63 miljoen bezoekers, In 2020 en 2021 liep dit aantal vanwege de tijdelijke coronasluitingen van bibliotheken terug, tot circa 31 miljoen bezoeken in 2021. De meeste mensen komen langs om materialen te lenen. Ook lezen ze ter plekke boeken, kranten of tijdschriften of nemen ze deel aan activiteiten, zowel met als zonder lidmaatschap. Daarnaast speelt de ontmoetingsfunctie van de bibliotheek een steeds belangrijkere rol.

E-books en luisterboeken worden steeds populairder. Steeds meer gebruikers lezen en luisteren vanaf hun e-reader, tablet of telefoon. Zowel het aanbod als het aantal uitleningen groeit. Volwassenen vormen de grootste groep leners.

Voor hun inkomsten zijn bibliotheken grotendeels afhankelijk van gemeentesubsidies. Teruglopende ledenaantallen en krimpende gemeentebudgetten hebben de laatste jaren voor een krimp in deze subsidies gezorgd. De financiële crisis, de steeds verder gaande ontlezing en de opkomst van de computer spelen daarin ieder een belangrijke rol. Dit zorgt er in sommige gevallen voor dat bibliotheken moeten bezuinigen op personeel en huisvesting, en soms zelfs hun deuren moeten sluiten.

Driekwart van de bibliotheekleden reserveert jaarlijks een boek – veelal bij de eigen bibliotheek, maar regelmatig ook bij een andere bibliotheekorganisatie, binnen of buiten de provincie. Het interbibliothecair leenverkeer (IBL) geeft elk bibliotheeklid toegang tot de collecties van alle openbare bibliotheken in Nederland. De provinciale ondersteuningsinstellingen (POI’s) zijn verantwoordelijk voor de distributie van de materialen. IBL vindt vooral binnen de provinciegrenzen plaats.

Naast de openbare bibliotheek kent Nederland ook andere soorten bibliotheken. Denk bijvoorbeeld aan de universiteitsbibliotheek, de christelijke bibliotheek en de gevangenisbibliotheek. De boeken in deze bibliotheken zijn niet voor iedereen beschikbaar. Andere bibliotheken zijn wel publiekelijk toegankelijk, maar onderscheiden zich door hun bijzondere locatie, zoals op stranden, stations en in woonwijken. Vaak gelden in deze bibliotheken andere richtlijnen voor het collectioneren en uitlenen van de materialen.