Artikelen

De bibliotheek wil leden en bezoekers zo goed mogelijk begeleiden bij het gebruik van de digitale overheid. Dit sluit aan bij de ontwikkeling de klassieke uitleenbibliotheek naar de brede maatschappelijke bibliotheek, die ook op lokaal niveau helpt digitale informatie te ontsluiten. Deze begeleiding krijgt onder meer vorm in de structurele samenwerking met de Belastingdienst, de aanwezigheid van informatiepunten en deelname aan het programma rondom digitale inclusie.

Bibliotheken organiseren steeds meer activiteiten, die aansluiten bij de vijf kernfuncties. Bezoekers zijn zeer tevreden over het aanbod. Op het gebied van leesbevordering en educatie worden de meeste activiteiten georganiseerd. Activiteiten die vallen onder de kernfunctie leesbevordering en literatuur zijn met name gericht op het primair onderwijs. Ook organiseren vrijwel alle bibliotheken activiteiten op het gebied van kennis en informatie, kunst en cultuur en ontmoeting en debat.

Kunst en cultuur behoren tot de kernfuncties van de bibliotheek. Daarom organiseren bijna alle bibliotheken jaarlijks een veelheid aan activiteiten op dit gebied. Steeds meer bibliotheekorganisaties delen zelfs een pand met een culturele instelling in een multifunctionele accommodatie (MFA). Uit onderzoek blijkt dat bezoekers deze culturele functie en bijbehorende activiteiten zeer waarderen.

De bibliotheek valt binnen de culturele sector – een sector die te kampen heeft met een toenemende krimp. Ook de letterensector wapent zich hiertegen met verschillende initiatieven, die zich richten op meer innovatie en diversiteit.

Het merendeel van de Nederlandse bibliotheekleden is jeugdlid. Zij bezoeken de bibliotheken vooral om boeken te lenen en in te leveren, te studeren, te lezen of leesinspiratie op te doen. Toch daalt de gemiddelde leestijd van jongeren. Zij richten zich steeds meer op het scherm. Daar lezen zij veelal kortere stukken, die minder positieve effecten hebben voor hun taal- en leesontwikkeling dan het lezen van langere teksten.

In de dienstverlening van openbare bibliotheken neemt lezen een centrale plek in. Voor 250 duizend mensen is dat niet vanzelfsprekend: zij hebben vanwege een visuele beperking moeite met lezen. Ook voor dyslectici brengt het traditionele aanbod van de bibliotheek problemen met zich mee. Voor deze en andere mensen met een leesbeperking biedt Aangepast Lezen een uitkomst. Deze bibliotheekvoorziening stelt iedereen met een leesbeperking in staat om te lezen en biedt laagdrempelig en gebruiksvriendelijk toegang tot literatuur en informatie.

Een van de vijf kernfuncties van de bibliotheek is het ter beschikking stellen van kennis en informatie. Dat doet de bibliotheek onder meer in de vorm van collecties, activiteiten en informatiepunten. In de bibliotheek zijn veel verschillende informatiepunten te vinden, bijvoorbeeld op het gebied van basisvaardigheden, lezen met een leesbeperking, integratie en inburgering en de overheid.

Het openbarebibliotheekbeleid van Nederland kent een rijke geschiedenis. Van de relatie met de volksbibliotheken tot het gevecht om overheidssubsidie, van economische crises tot de Tweede Wereldoorlog, van de verzuiling tot de komst van het internet: allemaal hebben deze ontwikkelingen invloed gehad op de huidige inrichting van het Nederlandse bibliotheekstelsel. Dat het blijft gaan om work in progress, blijkt uit de veranderingen die het stelsel ook de laatste jaren nog heeft doorgemaakt, en die het waarschijnlijk nog te wachten staat.

Digitale vaardigheden worden de afgelopen jaren steeds noodzakelijker om succesvol te kunnen deelnemen aan de maatschappij. Toch is een deel van de Nederlandse bevolking onvoldoende digitaal vaardig. Dat versterkt ongelijkheid tussen jong en oud, hoog- en laagopgeleiden en mensen met een hoog en een laag inkomen. Overheidscommunicatie vindt tegenwoordig bijvoorbeeld steeds meer via het internet plaats. De overheid zet daarom in op digitale vaardigheden, onder meer in samenwerking met bibliotheken.

De samenwerking tussen basisscholen en bibliotheken is van groot belang om kinderen een extra impuls te geven ook buiten het klaslokaal te lezen. Om kinderen te stimuleren gebruik te maken van de bibliotheek, kunnen zij vrijwel overal gratis lid worden. Daarnaast hebben bibliotheken een brede fysieke en digitale jeugdcollectie, organiseren ze activiteiten en werken ze nauw samen met het onderwijs, bijvoorbeeld via BoekStart en de Bibliotheek op school. Deze samenwerkingen hebben een positief effect op leesfrequentie en leesplezier.