Artikelen

Kunst en cultuur behoren tot de kernfuncties van de bibliotheek. Daarom organiseren bijna alle bibliotheken jaarlijks een veelheid aan activiteiten op dit gebied. Steeds meer bibliotheekorganisaties delen zelfs een pand met een culturele instelling in een multifunctionele accommodatie (MFA). Uit onderzoek blijkt dat bezoekers deze culturele functie en bijbehorende activiteiten zeer waarderen.

Het merendeel van de Nederlandse bibliotheekleden is jeugdlid. Zij bezoeken de bibliotheken vooral om boeken te lenen en in te leveren, te studeren, te lezen of leesinspiratie op te doen. Toch daalt de gemiddelde leestijd van jongeren. Zij richten zich steeds meer op het scherm. Daar lezen zij veelal kortere stukken, die minder positieve effecten hebben voor hun taal- en leesontwikkeling dan het lezen van langere teksten.

Het openbarebibliotheekbeleid van Nederland kent een rijke geschiedenis. Van de relatie met de volksbibliotheken tot het gevecht om overheidssubsidie, van economische crises tot de Tweede Wereldoorlog, van de verzuiling tot de komst van het internet: allemaal hebben deze ontwikkelingen invloed gehad op de huidige inrichting van het Nederlandse bibliotheekstelsel. Dat het blijft gaan om work in progress, blijkt uit de veranderingen die het stelsel ook de laatste jaren nog heeft doorgemaakt, en die het waarschijnlijk nog te wachten staat.

De bibliotheek maakt onderdeel uit van de letterensector en van de bredere cultuursector. Daarin spelen verschillende thema’s die ook de bibliotheek raken, zoals ontlezing, de impact van de coronacrisis en het streven naar meer diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid.

Naast de openbare bibliotheek kent Nederland ook andere soorten bibliotheken. Denk bijvoorbeeld aan de universiteitsbibliotheek, de christelijke bibliotheek en de gevangenisbibliotheek. De boeken in deze bibliotheken zijn niet voor iedereen beschikbaar. Andere bibliotheken zijn wel publiekelijk toegankelijk, maar onderscheiden zich door hun bijzondere locatie, zoals op stranden, stations en in woonwijken. Vaak gelden in deze bibliotheken andere richtlijnen voor het collectioneren en uitlenen van de materialen.

Ook als kinderen de basisschool verlaten, blijft lezen belangrijk voor de woordenschat en taal- en leesvaardigheid. Ondanks de toenemende aandacht voor leesbevordering lopen de leesvaardigheid en leesmotivatie van Nederlandse jongeren sterk terug. Hoe ouder ze worden, hoe minder leesplezier ze beleven en hoe minder ze naar de bibliotheek gaan. Samenwerking volgens landelijke programma’s zoals de Bibliotheek op school kan helpen de strijd aan te gaan met deze terugloop.

Bij een Taalhuis kunnen volwassenen verschillende belangrijke vaardigheden opdoen, zoals lezen, schrijven, rekenen en omgaan met de computer. Bibliotheken vervullen een belangrijke rol bij de opzet en uitvoering van Taalhuizen. Taalvrijwilligers dragen in belangrijke mate bij aan het succes van Taalhuizen. Deelnemers aan de trajecten, zoals Klik & Tik, zien hun vaardigheden verbeteren en hun angst om fouten te maken verminderen.

Welke rol speelt de bibliotheek in de levens van mensen? En wat levert dit de samenleving op? In steeds meer onderzoeken staan die vragen centraal. De achterliggende drijfveer is het huidige klimaat, waarin waardering en legitimering van cultuur steeds belangrijker wordt. Resultaten van deze onderzoeken laten zien dat bibliotheken in Nederland een hoge waardering genieten onder zowel gebruikers als niet-gebruikers. Opbrengsten ervaart men vooral op het vlak van lezen, ontspanning en vrije tijd. Maar ook op het vlak van educatie en persoonlijke ontwikkeling ervaren bezoekers profijt.

Digitale media zijn voor de huidige jeugd een onmisbare schakel in de communicatie. De omgang met digitale media kent veel voordelen, zoals contact met anderen en amusement. Ook spelen digitale media een belangrijke rol bij het leren, zowel in de vrije tijd als op school. Toch kent de omgang met internet en sociale media ook veiligheidsrisico’s. Net als de overheid en het onderwijs zetten bibliotheken zich in om de jeugd mediawijzer en digitaal vaardiger te maken.

Nederlanders met een migratieachtergrond lezen minder dan ander publiek. Ook hebben zij andere voorkeuren. Een belangrijk deel van de boeken die zij lezen, lezen ze in het Nederlands. Ook de mate waarin zij de bibliotheek met kinderen bezoeken, verschilt van mensen met een Nederlandse achtergrond. Ze maken bovendien meer gebruik van werkplekken en pc’s. Toch is de bekendheid van andere bibliotheekdiensten dan de uitleen van materialen onder deze doelgroep relatief onbekend.