Artikelen

Het merendeel van de Nederlandse bibliotheekleden is jeugdlid. Zij bezoeken de bibliotheken vooral om boeken te lenen en in te leveren, te studeren, te lezen of leesinspiratie op te doen. Toch daalt de gemiddelde leestijd van jongeren. Zij richten zich steeds meer op het scherm. Daar lezen zij veelal kortere stukken, die minder positieve effecten hebben voor hun taal- en leesontwikkeling dan het lezen van langere teksten.

Ook als kinderen de basisschool verlaten, blijft lezen belangrijk voor de woordenschat en taal- en leesvaardigheid. Ondanks de toenemende aandacht voor leesbevordering lopen de leesvaardigheid en leesmotivatie van Nederlandse jongeren sterk terug. Hoe ouder ze worden, hoe minder leesplezier ze beleven en hoe minder ze naar de bibliotheek gaan. Samenwerking volgens landelijke programma’s zoals de Bibliotheek op school kan helpen de strijd aan te gaan met deze terugloop.

De samenwerking tussen basisscholen en bibliotheken is van groot belang om kinderen een extra impuls te geven ook buiten het klaslokaal te lezen. Om kinderen te stimuleren gebruik te maken van de bibliotheek, kunnen zij vrijwel overal gratis lid worden. Daarnaast hebben bibliotheken een brede fysieke en digitale jeugdcollectie, organiseren ze activiteiten en werken ze nauw samen met het onderwijs, bijvoorbeeld via BoekStart en de Bibliotheek op school. Deze samenwerkingen hebben een positief effect op leesfrequentie en leesplezier.

In de dienstverlening van openbare bibliotheken neemt lezen een centrale plek in. Voor 250 duizend mensen is dat niet vanzelfsprekend: zij hebben vanwege een visuele beperking moeite met lezen. Ook voor dyslectici brengt het traditionele aanbod van de bibliotheek problemen met zich mee. Voor deze en andere mensen met een leesbeperking biedt Aangepast Lezen een uitkomst. Deze bibliotheekvoorziening stelt iedereen met een leesbeperking in staat om te lezen en biedt laagdrempelig en gebruiksvriendelijk toegang tot literatuur en informatie.

Vrijwel alle bibliotheken bieden producten of diensten aan waarmee volwassenen één of meer basisvaardigheden kunnen verbeteren. Het landelijke netwerkprogramma de Bibliotheek en basisvaardigheden ondersteunt bibliotheken bij het vormgeven van deze dienstverlening. Bibliotheken hebben hun dienstverlening de laatste jaren zichtbaar geprofessionaliseerd en verbreed: ze bieden nu bijvoorbeeld ook hulp op het gebied van werk, gezin, financiën, inburgering, juridische dienstverlening, en gezondheid aan. Uit onderzoek blijkt dat al deze programma’s hun vruchten afwerpen.

Een flinke groep Nederlanders heeft grote moeite met lezen en schrijven. Bibliotheken bestrijden deze achterstanden. Met verschillende programma’s proberen zij lees- en taalvaardigheid te verbeteren en leesplezier te stimuleren. Onderzoek laat zien dat die programma’s, zoals Tel mee met Taal, hun vruchten afwerpen.

Welke rol speelt de bibliotheek in de levens van mensen? En wat levert dit de samenleving op? In steeds meer onderzoeken staan die vragen centraal. De achterliggende drijfveer is het huidige klimaat, waarin waardering en legitimering van cultuur steeds belangrijker wordt. Resultaten van deze onderzoeken laten zien dat bibliotheken in Nederland een hoge waardering genieten onder zowel gebruikers als niet-gebruikers. Opbrengsten ervaart men vooral op het vlak van lezen, ontspanning en vrije tijd. Maar ook op het vlak van educatie en persoonlijke ontwikkeling ervaren bezoekers profijt.

Een van de vijf kernfuncties van de bibliotheek is het ter beschikking stellen van kennis en informatie. Dat doet de bibliotheek onder meer in de vorm van collecties, activiteiten en informatiepunten. In de bibliotheek zijn veel verschillende informatiepunten te vinden, bijvoorbeeld op het gebied van basisvaardigheden, lezen met een leesbeperking, integratie en inburgering en de overheid.

Digitale vaardigheden worden de afgelopen jaren steeds noodzakelijker om succesvol te kunnen deelnemen aan de maatschappij. Toch is een deel van de Nederlandse bevolking onvoldoende digitaal vaardig. Dat versterkt ongelijkheid tussen jong en oud, hoog- en laagopgeleiden en mensen met een hoog en een laag inkomen. Overheidscommunicatie vindt tegenwoordig bijvoorbeeld steeds meer via het internet plaats. De overheid zet daarom in op digitale vaardigheden, onder meer in samenwerking met bibliotheken.

Bij een Taalhuis kunnen volwassenen verschillende belangrijke vaardigheden opdoen, zoals lezen, schrijven, rekenen en omgaan met de computer. Bibliotheken vervullen een belangrijke rol bij de opzet en uitvoering van Taalhuizen. Taalvrijwilligers dragen in belangrijke mate bij aan het succes van Taalhuizen. Deelnemers aan de trajecten, zoals Klik & Tik, zien hun vaardigheden verbeteren en hun angst om fouten te maken verminderen.