Artikelen

De samenwerking tussen basisscholen en bibliotheken is van groot belang om kinderen een extra impuls te geven ook buiten het klaslokaal te lezen. Om kinderen te stimuleren gebruik te maken van de bibliotheek, kunnen zij gratis lid worden. Daarnaast hebben bibliotheken een brede fysieke en digitale jeugdcollectie, organiseren ze activiteiten en werken ze nauw samen met het onderwijs, bijvoorbeeld via BoekStart en de Bibliotheek op school. Deze samenwerkingen hebben een positief effect op leesfrequentie en leesplezier.

Het openbarebibliotheekbeleid van Nederland kent een rijke geschiedenis. Van de relatie met de volksbibliotheken tot het gevecht om overheidssubsidie, van economische crises tot de Tweede Wereldoorlog, van de verzuiling tot de komst van het internet: allemaal hebben deze ontwikkelingen invloed gehad op de huidige inrichting van het Nederlandse bibliotheekstelsel. Dat het blijft gaan om work in progress, blijkt uit de veranderingen die het stelsel ook de laatste jaren nog heeft doorgemaakt, en die het waarschijnlijk nog te wachten staat.

De bibliotheek maakt onderdeel uit van de letterensector en van de bredere cultuursector. Daarin spelen verschillende thema’s die ook de bibliotheek raken, zoals ontlezing, de impact van de coronacrisis en het streven naar meer diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid.

Het merendeel van de Nederlandse bibliotheekleden is jeugdlid. Zij bezoeken de bibliotheken vooral om boeken te lenen en in te leveren, te studeren, te lezen of leesinspiratie op te doen. Toch daalt de gemiddelde leestijd van jongeren. Zij richten zich steeds meer op het scherm. Daar lezen zij veelal kortere stukken, die minder positieve effecten hebben voor hun taal- en leesontwikkeling dan het lezen van langere teksten.

Kunst en cultuur behoren tot de kernfuncties van de bibliotheek. Daarom organiseren bijna alle bibliotheken jaarlijks een veelheid aan activiteiten op dit gebied. Steeds meer bibliotheekorganisaties delen zelfs een pand met een culturele instelling in een multifunctionele accommodatie (MFA). Uit onderzoek blijkt dat bezoekers deze culturele functie en bijbehorende activiteiten zeer waarderen.

Bibliotheken geven invulling aan de verschillende kernfuncties uit de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorziening (Wsob) met een variatie aan activiteiten. Zij bevestigen daarmee hun maatschappelijke rol en positie als lokale huiskamer waar iedereen terecht kan. Op het gebied van de kernfunctie educatie en ontwikkeling worden de meeste activiteiten georganiseerd. Activiteiten die vallen onder deze kernfunctie zijn met name gericht op basisvaardigheden voor volwassenen (taalvaardigheid en digitale geletterdheid). Ook organiseren vrijwel alle bibliotheken activiteiten op het gebied van leesbevordering en kennismaking met literatuur, kennis en informatie, kunst en cultuur en ontmoeting en debat.

Ook als kinderen de basisschool verlaten, blijft lezen belangrijk voor de woordenschat en taal- en leesvaardigheid. Ondanks de toenemende aandacht voor leesbevordering lopen de leesvaardigheid en leesmotivatie van Nederlandse jongeren sterk terug. Hoe ouder ze worden, hoe minder leesplezier ze beleven en hoe minder ze naar de bibliotheek gaan. Samenwerking volgens landelijke programma’s zoals de Bibliotheek op school kan helpen de strijd aan te gaan met deze terugloop.

Naast de openbare bibliotheek kent Nederland ook andere soorten bibliotheken. Denk bijvoorbeeld aan de universiteitsbibliotheek, de christelijke bibliotheek en de gevangenisbibliotheek. De boeken in deze bibliotheken zijn niet voor iedereen beschikbaar. Andere bibliotheken zijn wel publiekelijk toegankelijk, maar onderscheiden zich door hun bijzondere locatie, zoals op stranden, stations en in woonwijken. Vaak gelden in deze bibliotheken andere richtlijnen voor het collectioneren en uitlenen van de materialen.

Digitale media zijn voor de huidige jeugd een onmisbare schakel in de communicatie. De omgang met digitale media kent veel voordelen, zoals contact met anderen en amusement. Ook spelen digitale media een belangrijke rol bij het leren, zowel in de vrije tijd als op school. Toch kent de omgang met internet en sociale media ook veiligheidsrisico’s. Net als de overheid en het onderwijs zetten bibliotheken zich in om de jeugd mediawijzer en digitaal vaardiger te maken.

Nederlanders met een migratieachtergrond lezen minder dan ander publiek. Ook hebben zij andere voorkeuren. Een belangrijk deel van de boeken die zij lezen, lezen ze in het Nederlands. Ook de mate waarin zij de bibliotheek met kinderen bezoeken, verschilt van mensen met een Nederlandse achtergrond. Ze maken bovendien meer gebruik van werkplekken en pc’s. Toch is de bekendheid van andere bibliotheekdiensten dan de uitleen van materialen onder deze doelgroep relatief onbekend.