Artikelen

Het openbarebibliotheekbeleid van Nederland kent een rijke geschiedenis. Van de relatie met de volksbibliotheken tot het gevecht om overheidssubsidie, van economische crises tot de Tweede Wereldoorlog, van de verzuiling tot de komst van het internet: allemaal hebben deze ontwikkelingen invloed gehad op de huidige inrichting van het Nederlandse bibliotheekstelsel. Dat het blijft gaan om work in progress, blijkt uit de veranderingen die het stelsel ook de laatste jaren nog heeft doorgemaakt, en die het waarschijnlijk nog te wachten staat.

De bibliotheeksector verandert, en daar horen ook veranderingen in het personeelsbestand bij. Bibliothecarissen horen bij de meest vergrijsde doelgroepen in Nederland – en dat terwijl de veranderende positionering van de bibliotheek juist vraagt om nieuwe competenties. De nieuwe bibliotheekmedewerker is flexibel, is leergierig en werkt graag samen. Ook groeit de aandacht voor diversiteit, duurzame inzetbaarheid en een positief werkklimaat, waarvoor werknemer en werkgever samen de verantwoordelijkheid dragen.

Bibliotheken werken steeds meer samen – met elkaar, maar ook met andere organisaties. Negen op de tien bibliotheekorganisaties hebben een of meerdere locaties in een multifunctionele accommodatie (MFA) ondergebracht. Wanneer het een fusie met andere partijen betreft, spreken we van een multifunctionele organisatie (MFO). Een dergelijke samenwerking wordt vaak aangegaan met cultuurinstellingen. Dit heeft niet alleen financiële voordelen, maar zorgt er ook voor dat mensen gemakkelijker de bibliotheek binnenstappen.

Senioren maken een belangrijk onderdeel uit van het ledenbestand van bibliotheken. Een groot deel van de bibliotheken heeft een aanbod dat op deze doelgroep is toegespitst. Toch zijn nog niet alle ouderen even goed op de hoogte van dat aanbod.

Welke rol speelt de bibliotheek in de levens van mensen? En wat levert dit de samenleving op? In steeds meer onderzoeken staan die vragen centraal. De achterliggende drijfveer is het huidige klimaat, waarin waardering en legitimering van cultuur steeds belangrijker wordt. Resultaten van deze onderzoeken laten zien dat bibliotheken in Nederland een hoge waardering genieten onder zowel gebruikers als niet-gebruikers. Opbrengsten ervaart men vooral op het vlak van lezen, ontspanning en vrije tijd. Maar ook op het vlak van educatie en persoonlijke ontwikkeling ervaren bezoekers profijt.

Bibliotheekprogramma’s zijn gericht op het voorkomen en bestrijden van achterstanden, onder meer rondom taal en digitale vaardigheden. Taalprogramma’s zorgen niet alleen voor de verbetering van lees- en schrijfvaardigheden, maar ook voor meer sociale betrokkenheid. Ook Taalhuizen, Taalcafés en cursussen digitale vaardigheden blijken zowel een educatieve als een maatschappelijke te hebben.

Bibliotheken bevinden zich in een omslag van uitleenbibliotheek naar brede maatschappelijke bibliotheek in het hart van de lokale samenleving. Subsidiegevers en lokale, provinciale en landelijke stakeholders hebben deze brede functie nog niet altijd helder op het netvlies. Om daar verandering in te brengen is er steeds meer aandacht om de maatschappelijke betekenis van bibliotheekprogramma’s inzichtelijk te maken. Verschillende vormen van onderzoek worden ingezet om de brede taak van bibliotheken en de positieve effecten van bibliotheekdiensten in kaart te brengen.