Artikelen

Driekwart van de bibliotheekleden reserveert jaarlijks een boek – veelal bij de eigen bibliotheek, maar regelmatig ook bij een andere bibliotheekorganisatie, binnen of buiten de provincie. Het interbibliothecair leenverkeer (IBL) geeft elk bibliotheeklid toegang tot de collecties van alle openbare bibliotheken in Nederland. De provinciale ondersteuningsinstellingen (POI’s) zijn verantwoordelijk voor de distributie van de materialen. IBL vindt vooral binnen de provinciegrenzen plaats.

De samenwerking tussen basisscholen en bibliotheken is van groot belang om kinderen een extra impuls te geven ook buiten het klaslokaal te lezen. Om kinderen te stimuleren gebruik te maken van de bibliotheek, kunnen zij vrijwel overal gratis lid worden. Daarnaast hebben bibliotheken een brede fysieke en digitale jeugdcollectie, organiseren ze activiteiten en werken ze nauw samen met het onderwijs, bijvoorbeeld via BoekStart en de Bibliotheek op school. Deze samenwerkingen hebben een positief effect op leesfrequentie en leesplezier.

Ook als kinderen de basisschool verlaten, blijft lezen belangrijk voor de woordenschat en taal- en leesvaardigheid. Ondanks de toenemende aandacht voor leesbevordering lopen de leesvaardigheid en leesmotivatie van Nederlandse jongeren sterk terug. Hoe ouder ze worden, hoe minder leesplezier ze beleven en hoe minder ze naar de bibliotheek gaan. Samenwerking volgens landelijke programma’s zoals de Bibliotheek op school kan helpen de strijd aan te gaan met deze terugloop.

Digitale media zijn voor de huidige jeugd een onmisbare schakel in de communicatie. De omgang met digitale media kent veel voordelen, zoals contact met anderen en amusement. Ook spelen digitale media een belangrijke rol bij het leren, zowel in de vrije tijd als op school. Toch kent de omgang met internet en sociale media ook veiligheidsrisico’s. Net als de overheid en het onderwijs zetten bibliotheken zich in om de jeugd mediawijzer en digitaal vaardiger te maken.

In Nederland wordt een variëteit aan leescampagnes uitgerold, met als doel een zo breed mogelijk publiek te stimuleren tot lezen. Binnen deze campagnes neemt de openbare bibliotheek faciliterende, initiërende of coördinerende taak op zich. Ook wordt veelvuldig samengewerkt met allerhande partners. Zo stimuleren ze tot meer lezen, zowel onder jongeren als onder volwassenen, en zowel op school als in vakanties. De Boekenweek en Kinderboekenweek genieten de grootste bekendheid. 

Naast de openbare bibliotheek kent Nederland ook andere soorten bibliotheken. Denk bijvoorbeeld aan de universiteitsbibliotheek, de christelijke bibliotheek en de gevangenisbibliotheek. De boeken in deze bibliotheken zijn niet voor iedereen beschikbaar. Andere bibliotheken zijn wel publiekelijk toegankelijk, maar onderscheiden zich door hun bijzondere locatie, zoals op stranden, stations en in woonwijken. Vaak gelden in deze bibliotheken andere richtlijnen voor het collectioneren en uitlenen van de materialen.

Nederlanders met een migratieachtergrond lezen minder dan ander publiek. Ook hebben zij andere voorkeuren. Een belangrijk deel van de boeken die zij lezen, lezen ze in het Nederlands. Ook de mate waarin zij de bibliotheek met kinderen bezoeken, verschilt van mensen met een Nederlandse achtergrond. Ze maken bovendien meer gebruik van werkplekken en pc’s. Toch is de bekendheid van andere bibliotheekdiensten dan de uitleen van materialen onder deze doelgroep relatief onbekend.

Voor elke Nederlander is het invullen van de belastingaangifte een jaarlijks terugkerend fenomeen. Niet iedere burger bezit echter de digitale vaardigheden om zichzelf wegwijs te maken in de digitale wereld van de Belastingdienst. Gelukkig worden op steeds meer plekken Informatiepunten Digitale Overheid (IDO) geopend, als speerpunt van het programma Digitale Inclusie. Zo krijgt samenwerking tussen de bibliotheek en de Belastingdienst steeds meer vorm.

Een makerplaats is een publiek toegankelijke creatieve doe-het-zelfruimte waar bezoekers kunnen samenkomen om te creëren, uit te vinden en te leren. In bibliotheken hebben zij vaak de beschikking over onder andere 3D-printers, software, hardware, elektronica en ambachtelijke gereedschappen. Daarmee vormen makerplaatsen een aanvulling op het bestaande aanbod van bibliotheken gericht op maken en creëren.

Het aantal uitleningen van fysieke boeken loopt sinds 1999 vrij constant terug. Ook het aantal uitleningen per lid en per materiaal daalt licht. Daarentegen is juist een stijging in de hoeveelheid digitale uitleningen te zien. Het fysieke fictieboek voert de boventoon.