Artikelen

De periode voordat kinderen naar de basisschool gaan, is essentieel in de taalontwikkeling en het voorkomen van laaggeletterdheid. Voorlezen vormt daarvan het startpunt: het zorgt voor een grotere woordenschat en betere schoolprestaties. Bibliotheken organiseren leesbevorderende activiteiten en programma’s voor de vroege taalontwikkeling van kinderen van alle leeftijden. Deze hebben een positief effect op de taalontwikkeling, het leesplezier en het aantal bezoeken aan de bibliotheek.

Voor elke Nederlander is het invullen van de belastingaangifte een jaarlijks terugkerend fenomeen. Niet iedere burger bezit echter de digitale vaardigheden om zichzelf wegwijs te maken in de digitale wereld van de Belastingdienst. Gelukkig worden op steeds meer plekken Informatiepunten Digitale Overheid (IDO) geopend, als speerpunt van het programma Digitale Inclusie. Zo krijgt samenwerking tussen de bibliotheek en de Belastingdienst steeds meer vorm.

Een makerplaats is een publiek toegankelijke creatieve doe-het-zelfruimte waar bezoekers kunnen samenkomen om te creëren, uit te vinden en te leren. In bibliotheken hebben zij vaak de beschikking over onder andere 3D-printers, software, hardware, elektronica en ambachtelijke gereedschappen. Daarmee vormen makerplaatsen een aanvulling op het bestaande aanbod van bibliotheken gericht op maken en creëren.

Bij een Taalhuis kunnen volwassenen verschillende belangrijke vaardigheden opdoen, zoals lezen, schrijven, rekenen en omgaan met de computer. Bibliotheken vervullen een belangrijke rol bij de opzet en uitvoering van Taalhuizen. Taalvrijwilligers dragen in belangrijke mate bij aan het succes van Taalhuizen. Deelnemers aan de trajecten, zoals Klik & Tik, zien hun vaardigheden verbeteren en hun angst om fouten te maken verminderen.

Senioren maken een belangrijk onderdeel uit van het ledenbestand van bibliotheken. Een groot deel van de bibliotheken heeft een aanbod dat op deze doelgroep is toegespitst. Toch zijn nog niet alle ouderen even goed op de hoogte van dat aanbod.

Vrijwel alle bibliotheken bieden producten of diensten aan waarmee volwassenen een of meer basisvaardigheden kunnen verbeteren. Het landelijke netwerkprogramma de Bibliotheek en basisvaardigheden ondersteunt bibliotheken bij het vormgeven van deze dienstverlening. Bibliotheken hebben hun dienstverlening de laatste jaren zichtbaar geprofessionaliseerd en verbreed: ze bieden nu bijvoorbeeld ook hulp op het gebied van werk, gezin, financiën en gezondheid aan. Uit onderzoek blijkt dat al deze programma’s hun vruchten afwerpen.

Het aantal uitleningen van fysieke boeken loopt sinds 1999 vrij constant terug. Ook het aantal uitleningen per lid en per materiaal daalt licht. Daarentegen is juist een stijging in de hoeveelheid digitale uitleningen te zien. Het fysieke fictieboek voert de boventoon.

Bibliotheekprogramma’s zijn gericht op het voorkomen en bestrijden van achterstanden, onder meer rondom taal en digitale vaardigheden. Taalprogramma’s zorgen niet alleen voor de verbetering van lees- en schrijfvaardigheden, maar ook voor meer sociale betrokkenheid. Ook Taalhuizen, Taalcafés en cursussen digitale vaardigheden blijken zowel een maatschappelijke als een educatieve waarde te hebben.

Onzekerheid over de toekomst en toenemende kansenongelijkheid zorgen voor grote verschillen in de samenleving. De overheid legt meer verantwoordelijkheid bij de burger, maar zelfredzaamheid vraagt om vaardigheden waarover niet iedereen in gelijke mate beschikt. Dat vergroot het risico dat mensen niet meer kunnen meekomen, met eenzaamheid, een gebrekkige gezondheid, schooluitval, werkloosheid en armoede als gevolg. Dit druist in tegen het ideaal van een inclusieve samenleving.

Nu artificiële intelligentie steeds meer toepassingen krijgt en robots een serieuze factor op de werkvloer worden, zal tegelijkertijd de behoefte aan specifiek menselijke vaardigheden zoals creativiteit en verbeeldingskracht toenemen. Enerzijds is er een vraag naar goed opgeleide mensen in de technische vakken, anderzijds zijn nieuwsgierigheid en duiding belangrijke onderliggende waarden van innovatie. De snelle technologisering heeft een keerzijde. Mensen willen inzicht hebben in wat ze doen en gebruiken. Maken, vakmanschap en ambacht staan daardoor in een hernieuwde belangstelling.