Digitale inclusie

Op 9 juni startte de landelijke campagne rond het Informatie­punt Digitale Overheid in aanloop naar de opening van het 200e IDO in Oegstgeest op 24 juni, in aanwezigheid van staats­secretaris Knops van BZK en de nationale ombudsman. Inmiddels zijn veel meer IDO's van start gegaan.

Opent het IDO in jouw bibliotheek later dit jaar? Zie dan deze punten voor de voorbereiding:

• Zorg dat medewerkers op de hoogte zijn en de e-learning hebben gevolgd. Er is een online variant met een acteur van de vaardigheidstraining. Wil je overleggen welke optie - fysiek of online - de beste is voor jouw bibliotheek? Jouw POI-contactpersoon adviseert je graag. Zie ook het Stappenplan opening IDO.
• Informeer de lokale partners.
• Richt met het (aanpasbare) promotiemateriaal een herkenbare (digitale) plek in en communiceer in je werkgebied.

Mocht een bescheiden opening vanwege (hernieuwde) coronamaatregelen niet lukken, dan hopen we dat je desondanks mensen met vragen over de digitale overheid telefonisch of online te woord kunt staan. Mensen die niet digitaal vaardig genoeg zijn en nu nergens terechtkunnen met hun vragen over de digitale overheid, kun je zo toch helpen. 

Zie ook de tab marketing.

Training van de IDO-medewerkers vormt een belangrijk onderdeel van het programma Digitale inclusie. Zij moeten als wegwijzer en doorverwijzer de informatie van de NPD-partijen* kunnen vinden en zich inleven in de klant.

*Manifestgroep-partijen, uitgebreid naar het Netwerk van Publieke Dienstverleners NPD.

Het traject bestaat uit:

• Een e-learning met praktijkopdrachten die medewerkers individueel doorlopen.
• Lokale bijeenkomst(en) bij de bibliotheek met een vaardigheidstraining, onder meer over 'doorvragen' en 'zakelijke empathie'. Maximaal 16 deelnemers per bibliotheek.
• Vóór de start van de lokale bijeenkomst moeten de werkafspraken (werkwijze, afspraken met partners, IDO-inrichting) duidelijk zijn, zodat POI-begeleider en trainingsacteur de lokale situatie kennen. Dat kan bijvoorbeeld met een interne bijeenkomst.

Lokale bijeenkomst

Lokale bijeenkomst

Belangrijk is het oefenen voor het Informatiepunt met een acteur; de bijeenkomst vindt daarom bij voorkeur fysiek plaats. Afhankelijk van het aantal deelnemers en de beschikbare ruimte, kun je kiezen voor:

• De training plenair houden met de hele groep: maximaal 16 medewerkers van de bibliotheek, de kartrekker of projectleider van het IDO in de bibliotheek, de POI-begeleider en de trainingsacteur.
• Gelijktijdig de training houden voor 2 groepen in 2 ruimten: maximaal 2 keer 8 medewerkers (hierbinnen zijn varianten mogelijk, overleg met je POI-adviseur)
• De training plenair houden met een deel van de groep (maximaal 16 medewerkers). De kartrekker of projectleider van het IDO volgt vervolgens de train-de-trainer en geeft zelf, met de trainingsacteur, de training aan de overige medewerkers.

Bespreek met je POI-adviseur welke optie het beste past bij jouw situatie. 

Richtlijnen lokale bijeenkomst bij 1,5 meter

• Bepaal hoeveel personen getraind moeten zijn en de omvang van de beschikbare ruimten (denk ook aan ruimten buiten de bibliotheek, bijvoorbeeld bij partners of de POI). Hanteer hierbij de norm van 10 m2 per deelnemer.
• Reguleer de toegang tot de ruimte vanwege de 1,5 meter afstand.
• Zorg dat iedereen 1,5 meter van elkaar zit.
• Zorg dat de deelnemers een vaste eigen zitplek hebben.
• Stel voor alle deelnemers desinfecterende gel beschikbaar.
• Stimuleer vooraf dat deelnemers hun eigen laptop meenemen (in te zetten tijdens rollenspellen) of zorg voor extra toetsenborden en muizen.
• Verplicht de deelnemers om voor het computergebruik hun handen te desinfecteren.
• Deelnemers nemen hun trainingsmateriaal zoveel mogelijk mee naar huis. Blijft het materiaal in de bibliotheek, plaats het dan 36 uur in quarantaine.
• Deelnemers nemen hun eigen pen en papier mee.
• Zet ramen en deuren zoveel mogelijk open.
• Maak vooraf duidelijk dat deelnemers de toiletten niet kunnen gebruiken. (Deze maatregel geldt tot 1 juli.)
• Oefeningen en andere werkvormen vinden alleen plaats met inachtneming van 1,5 meter afstand.
• Organiseer het verplaatsen van deelnemers in de ruimte, bijvoorbeeld bij binnenkomen, vertrekken en oefeningen doen.
• Zorg dat er voorafgaand en bij de start van de training en iedere 1,5 uur nadrukkelijke aandacht aan en uitleg is over social distancing rond de training.
• Vraag deelnemers niet eerder dan 10 minuten voor aanvang op de locatie aan te komen en direct na afloop te vertrekken.

E-learning opengesteld vanwege coronamaatregelen

Voor bibliotheken die hun IDO 'vóór corona' openden, is het scholingstraject gestart met de kennismaking met de NPD. Bibliotheken die later starten, hebben mogelijk nog te maken met coronamaatregelen. Alle medewerkers kunnen individueel de e-learning voor het IDO volgen. Log hiervoor in op Bibliotheek Campus. Zodra de vaardigheidstraining in jouw organisatie volgt, kun je de kennis uit de e-learning weer snel opfrissen.

Zie ook

• Digitale Overheid, En Nu?! (DOEN?!) - een coachende aanpak om de autonomie van laaggeletterden te bevorderen, ITTA 2021. Met veel materialen, waaronder een brochure, trainingen met filmmateriaal, een toolbox met onder meer checklists en werkplannen, en praktijkervaringen.

De NPD-partijen verwijzen vragenstellers naar de bibliotheek. Hiervoor moeten zij snel kunnen zien waar men met de vraag terechtkan. De informatie moet dus actueel zijn én blijven. We gebruiken hiervoor database G!DS. De lokale invoer wordt onder meer getoond op:

• G!DS-pagina Digitale inclusie
• HetInformatiepunt.nl: sociaal-educatieve kaart; lokaal én landelijk

Correcte en actuele invoer vergroot het aantal bezoekers aan het IDO. Daarnaast laat het onze landelijke opdrachtgevers zien dat we doen wat we beloven. Waardoor we ook een betrouwbare partner zijn voor de toekomst.

Lees meer over aanbod invoeren onder de tab ICT.

Een lokaal netwerk opbouwen is essentieel om mensen met een persoonsgebonden vraag te kunnen doorverwijzen: partners interesseren en belangen, doelen en afspraken helder krijgen. De ervaring leert dat dit flink wat tijd vergt. Zeker als partners de bibliotheek als concurrent zien. Maak dan duidelijk dat de bibliotheek als wegwijzer optreedt en niet als hulpverlener. Gebruik voor je gesprekken met partners de flyer in de toolkit op de portal Landelijke huisstijl (zie Folder A4).

In maart 2021 organiseerde Cubiss een online sessie voor bibliotheken in Utrecht, Noord-Brabant, Limburg en Zeeland. Bekijk de resultaten van de stamtafel Digitale inclusie. Je vindt er presentaties, video's, toolkit, blueprint-pagina, handreiking en een interview over sociaal werkbedrijven.

In oktober 2020 deelden we de ontwikkelingen rondom de outputregistratietool, die inmiddels is gelanceerd. Hierin was ook aandacht voor de overige monitoring rond Digitale inclusie. Bekijk het webinar over het proces, de methodiek en techniek. Zie ook de presentatie, met een Q&A.

Nederland kent een groeiende groep ouderen met verminderend zicht. Ondersteuning is belangrijk bij hun ontwikkeling van digitale vaardigheden. Denk aan beeldbellen en e-books, kranten of tijdschriften lezen. Daarom startte de KB in 2020 het project Digitale Inclusie met een leesbeperking. Zij ontwikkelt met Bartiméus, Visio, de Oogvereniging, Vereniging Onbeperkt Lezen, Passend Lezen en SeniorWeb een pilot met workshops. De pilotfase start in 5 bibliotheken: Almere, Hardenberg, Midden-Brabant, OBA en Heiloo.

Workshops Digitale basisvaardigheden

We ontwikkelen workshops die de digitale toegankelijkheid voor deze mensen vergroot. Het gaat om: digitale basisvaardigheden, e-books lezen, beeldbellen en digitale kranten en tijdschriften lezen.
Deze workshops worden vervaardigd door Bartiméus, Visio, Passend Lezen en SeniorWeb, in opdracht van de KB. Die worden in de eerste helft 2021 als pilot gegeven in de 5 bibliotheken..

Mogelijkheden voor mensen met een leesbeperking

Voor mensen die slechter gaan zien, kan de digitale wereld toegankelijker zijn dan de papieren wereld. Vooral de iPad en iPhone bieden mogelijkheden voor blinde en slechtziende mensen. Zo kun je een ‘voice over’ laten voorlezen wat er op het scherm gebeurt of laten vertellen wie er belt. Je kunt beelden vergroten met de zoom-functie, de lettergrootte aanpassen of het contrast veranderen.

Het bibliotheekstelsel zet zich óók in voor mensen met een leesbeperking, bijvoorbeeld met collecties grootletterboeken, luisterboeken en soms daisyroms.
Voor mensen met een leesbeperking bestaat de Bibliotheekservice Passend Lezen (BPL) met specialiseerde materialen: een grote collectie gesproken boeken, kranten en tijdschriften in zowel streaming als op daisyrom en een collectie braille. Verder verzorgen zij aanvullende diensten.

'Middengroep' ondersteunen

Om burgers met een leesbeperking te ondersteunen sprak de KB met partijen die zich inzetten voor mensen met een leesbeperking. Zij bespraken hoe bibliotheken en Passend Lezen zich kunnen inzetten voor digitale inclusie voor deze groep, uitgaande van de voorzieningen en diensten die bibliotheken voor het algemene publiek hebben ingericht. En welke samenwerking nodig is. Voor mensen met een zwaardere leesbeperking zijn algemene voorzieningen niet toereikend. Vaak moet men terugvallen op specialistische zorg. Enerzijds omdat de specialistische kennis ontbreekt, anderzijds omdat specialistische hulpmiddelen nodig zijn.

De middengroep - mensen die in de loop van hun leven een verminderd zicht krijgen - valt letterlijk tussen de algemene en specialistische voorzieningen. In de pilot gaan we op zoek naar mogelijkheden om deze middengroep beter te bedienen.

Zie ook het interview over de pilot voor mensen met verminderend zicht. 

De 15 kopgroep-bibliotheken

1. Bibliotheek Rivierenland
2. Biblionet Groningen
3. De Bieb voor de Zaanstreek
4. Bibliotheek Kennemerwaard
5. Bibliotheken Midden-Fryslân
6. Bibliotheek Midden-Brabant
7. Bibliotheek Hengelo
8. Bibliotheek AanZet
9. Bibliotheek Katwijk
10. Bibliotheek Rotterdam
11. Bibliotheek Venlo
12. Bibliotheek Dalfsen-Nieuwleusen
13. Bibliotheek Gooi en meer
14. ZB Planbureau en Bibliotheek van Zeeland
15. Bibliotheek De Nieuwe Veste Breda

Deelnemende bibliotheken, gepland in 2020 en 2021

Groningen
Biblionet Groningen
Groninger Forum

Friesland
Bibliotheek Drachten-Smallingerland
Bibliotheken Mar en Fean
Bibliotheken Midden-Fryslân (Dbieb)
Bibliotheken Noord Fryslân
Bibliotheken Zuidoost Fryslân

Drenthe
Biblionet Drenthe
Bibliotheek Assen (De Nieuwe Kolk)
Bibliotheek Emmen
Bibliotheek Hoogeveen

Overijssel
Bibliotheek Almelo
Bibliotheek Borne
Bibliotheek Dalfsen - Nieuwleusen
Bibliotheek de Stadkamer Zwolle
Bibliotheek Deventer
Bibliotheek Dinkelland
Bibliotheek Enschede
Bibliotheek Haaksbergen (Kulturhus)
Bibliotheek Hengelo
Bibliotheek Hof van Twente
Bibliotheek Kampen
Bibliotheek Kop van Overijssel
St. Fundament - Bibliotheek Losser
Bibliotheek Oldenzaal
Bibliotheek Ommen
Bibliotheek Rijssen-Holten
Bibliotheek Salland
Bibliotheek Staphorst
Bibliotheek Twenterand
Bibliotheek Wierden
Bibliotheek Zwartewaterland
Bibliotheken Hardenberg
ZINiN Bibliotheek

Flevoland
Flevomeer Bibliotheek
De Nieuwe Bibliotheek Almere

Gelderland
Bibliotheek Achterhoekse Poort
Bibliotheek Arnhem (Rozet)
Bibliotheek Barneveld
Bibliotheek Brummen-Voorst
Bibliotheek Gelderland Zuid
Bibliotheek Montferland
Bibliotheek Nijkerk
Bibliotheek Noord-Veluwe
Bibliotheek Noordwest-Veluwe
Bibliotheek Oost-Achterhoek
Bibliotheek Rivierenland
Bibliotheek Scherpenzeel
Bibliotheek Veluwezoom
Bibliotheek West Achterhoek
Bibliotheek Wijchen
CODA Apeldoorn
Cultura Ede
Graafschap bibliotheken
Kunstwerk! Bibliotheek Liemers

Utrecht
Bibliotheek Angstel, Vecht en Venen
Bibliotheek Lek & IJssel
Bibliotheek Utrecht
Bibliotheek Veenendaal
Bibliotheek Z-O-U-T
Bibliotheken Eemland
Regiocultuurcentrum Idea

Noord-Holland
Bibliotheek Amstelland
Bibliotheek Amsterdam (OBA)
Bibliotheek Gooi en meer
Bibliotheek Haarlemmermeer
Bibliotheek Heiloo
Bibliotheek Hilversum
Bibliotheek Hoorn
Bibliotheek Huizen-Laren-Blaricum
Bibliotheek IJmond Noord
Bibliotheek Kennemerwaard
Bibliotheek Langedijk
Bibliotheek Velsen
Bibliotheek Waterland
Bibliotheek Zuid-Kennemerland
Bieb voor de Zaanstreek
KopGroep Bibliotheken
Westfriese Bibliotheken

Zuid-Holland
Bibliotheek aan de Vliet
Bibliotheek aan den IJssel
Bibliotheek AanZet
Bibliotheek Bollenstreek
Bibliotheek 'De Boekenberg' Spijkenisse
Bibliotheek De Groene Venen
Bibliotheek Den Haag
Bibliotheek Hoeksche Waard
Bibliotheek Katwijk
Bibliotheek Krimpenerwaard
Bibliotheek Maassluis Midden-Delfland en bibliotheek Vlaardingen = St. de Plataan
Bibliotheek Oostland
Bibliotheek Rijn en Venen
Bibliotheek Rotterdam
Bibliotheek Schiedam
Bibliotheek Voorschoten-Wassenaar
Bibliotheek Westland
Bibliotheek Zoetermeer
Bibliotheek Zuid-Hollandse Delta
BplusC

Zeeland
Stichting ZB Bibliotheek van Zeeland
Bibliotheek Oosterschelde

Noord-Brabant
BiblioPlus
Bibliotheek Den Bosch (St. Babel)
Bibliotheek CultuurPuntAltena
Bibliotheek De Kempen
Bibliotheek De Lage Beemden
Bibliotheek Dommeldal
Bibliotheek Helmond Peel
Bibliotheek Heusden
Bibliotheek Midden-Brabant
Bibliotheek Theek 5
Bibliotheek VANnU/ Bibliotheek Het Markiezaat (biebs fuseren)
Bibliotheek Veldhoven
CultuurSpoor Best
Nieuwe Nobelaer
Nieuwe Veste Breda
Noord Oost Brabantse Bibliotheken (NOBB)

Limburg
Bibliocenter Weert
BiblioNu Venray
Bibliotheek Brunssum
Bibliotheek Kerkrade e.o.
Bibliotheek Landgraaf-Onderbanken
Bibliotheek Maas en Peel
Bibliotheek Meerssen
Bibliotheek Nuth
Bibliotheek Venlo
Centre Céramique Maastricht
De Domijnen
Stichting Schunck Heerlen

Openingen IDO

• Impressie van de feestelijke opening in Venlo , 1 juli 2019
• Impressie van de bibliotheken van Dalfsen-Nieuwleusen, Katwijk, Leeuwarden, Breda, Hengelo, Kaatsheuvel en Kennemerwaard
• Digitaleoverheid.nl: Eerste Informatiepunt geopend  

Voorbeelden van collega's

• Inspirerend webinar Aan de slag met het IDO, presentaties en filmpjes, juni 2020. Met Q&A met vragen en antwoorden, en filmpjes uit de praktijk over (beleids)keuzes, samenwerking, vragen en reacties van het publiek, training en praktische zaken.
• Yvonne de Groot over het IDO in Uden, samen met een klant.
• Mieke de Vette over Online bijeenkomst IDO voor gemeenten door Bibliotheek Achterhoekse Poort, januari 2021.
• Filmpje over IDO van Bibliotheek Rijn en Venen, december 2020.
• Henriëtte Loosen, Nieuwe Veste (video), onder meer: Wat is de gekste vraag die je hebt gehad? Welke doelgroep gebruikt het IDO vooral?
• Tessa Persijn-De Bie, Bibliotheek Midden-Brabant (video), andere manieren om de doelgroep te bereiken in coronatijd.
• Yvonne de Groot, NOBB (video), over de IDO-bemensing, de benodigde tijd en de werkwijze. Ervaringen van de Frontoffice-collega’s.
• Bibliotheek Katwijk: Monique Kromhout (video).
• Bibliotheek De Nieuwe Veste Breda: Bianca de Bie (video), Mirjam Haagh (video)