Digitale inclusie

De landelijke IDO-campagne start als de bibliotheken weer open zijn. Zorg dat je er klaar voor bent als de coronamaatregelen worden versoepeld: dat al je collega's zijn geïnformeerd en het IDO zichtbaar en herkenbaar is voor mensen die reageren op de campagne, ook al is het kleinschalig.

(Bescheiden) opening

Ondanks het coronavirus is het goed om de voorbereidingen voort te zetten. Lukt een 'grootse' opening niet, dan adviseren wij je om indien mogelijk na de lockdown zo snel mogelijk kleinschalig te openen als de campagne van start gaat:

• Zorg dat medewerkers op de hoogte zijn en de e-learning hebben gevolgd. Er is een online variant met een acteur van de vaardigheidstraining. Wil je overleggen welke optie - fysiek of online - de beste is voor jouw bibliotheek? Jouw POI-contactpersoon adviseert je graag.
• Informeer de lokale partners.
• Richt met het (aanpasbare) promotiemateriaal alvast een herkenbare (digitale) plek in en communiceer in je werkgebied.

Mocht ook dit niet lukken, dan hopen we dat je desondanks mensen met vragen over de digitale overheid telefonisch of online te woord kunt staan. Mensen die niet digitaal vaardig genoeg zijn en nu nergens terechtkunnen met hun vragen over de digitale overheid, kun je zo toch helpen. 

Deze 'noodhulp' is een kans om te laten zien dat kwetsbare burgers, die in deze tijd extra hard worden geraakt, toch verder worden geholpen door de bibliotheek. Ook in moeilijke tijden.  

Zie ook de tab marketing.

Op 9 maart 2021 organiseerde Cubiss deze online stamtafel voor de bibliotheken in Utrecht, Noord-Brabant, Limburg en Zeeland. Bekijk alle resultaten, waaronder

• het interview met Anneloes Hannen over sociaal werkbedrijven en de bijbehorende animatie van de sociaal raadslieden
• documenten zoals de handreiking lokale mediastrategie en de toolkit voor het organiseren van een extra vaardigheidstraining

In 2020 is de KB het project Digitale Inclusie met een leesbeperking gestart: zij ontwikkelt met Bartiméus, Visio, de Oogvereniging, Vereniging Onbeperkt Lezen, Passend Lezen en SeniorWeb een pilot met workshops. Ouderen, wier zicht langzaam vermindert, worden ondersteund in hun ontwikkeling van digitale vaardigheden. De pilotfase start komend voorjaar in 5 bibliotheken: Almere, Hardenberg, Midden-Brabant, OBA en Heiloo.

Nederland kent een groeiende groep ouderen, wier zicht langzaam vermindert. Het is belangrijk om hen te ondersteunen in hun ontwikkeling van digitale vaardigheden. Denk bijvoorbeeld aan beeldbellen en e-books, kranten of tijdschriften lezen.

Workshops Digitale basisvaardigheden

We ontwikkelen workshops die de digitale toegankelijkheid voor deze mensen vergroot. Het gaat om: digitale basisvaardigheden, e-books lezen, beeldbellen en digitale kranten en tijdschriften lezen.
Deze workshops worden vervaardigd door Bartiméus, Visio, Passend Lezen en SeniorWeb, in opdracht van de KB. Die worden in de eerste helft 2021 als pilot gegeven in de 5 bibliotheken.

Mogelijkheden voor mensen met een leesbeperking

Voor mensen die slechter gaan zien, kan de digitale wereld toegankelijker zijn dan de papieren wereld. Vooral de iPad en iPhone bieden mogelijkheden voor blinde en slechtziende mensen. Zo kun je een ‘voice over’ laten voorlezen wat er op het scherm gebeurt of laten vertellen wie er belt. Je kunt beelden vergroten met de zoom-functie, de lettergrootte aanpassen of het contrast veranderen.

Het bibliotheekstelsel zet zich óók in voor mensen met een leesbeperking, bijvoorbeeld met collecties grootletterboeken, luisterboeken en soms daisyroms.
Voor mensen met een leesbeperking bestaat de Bibliotheekservice Passend Lezen (BPL) met specialiseerde materialen: een grote collectie gesproken boeken, kranten en tijdschriften in zowel streaming als op daisyrom en een collectie braille. Verder verzorgen zij aanvullende diensten.

'Middengroep' ondersteunen

Om burgers met een leesbeperking te ondersteunen sprak de KB met partijen die zich inzetten voor mensen met een leesbeperking. Zij bespraken hoe bibliotheken en Passend Lezen zich kunnen inzetten voor digitale inclusie voor deze groep, uitgaande van de voorzieningen en diensten die bibliotheken voor het algemene publiek hebben ingericht. En welke samenwerking nodig is. Voor mensen met een zwaardere leesbeperking zijn algemene voorzieningen niet toereikend. Vaak moet men terugvallen op specialistische zorg. Enerzijds omdat de specialistische kennis ontbreekt, anderzijds omdat specialistische hulpmiddelen nodig zijn.

De middengroep - mensen die in de loop van hun leven een verminderd zicht krijgen - valt letterlijk tussen de algemene en specialistische voorzieningen. In de pilot gaan we op zoek naar mogelijkheden om deze middengroep beter te bedienen.

Op 26 oktober 2020 deelden we de ontwikkelingen rondom de outputregistratietool, die wordt gelanceerd. Hierin was ook aandacht voor de overige monitoring rond Digitale inclusie. Bekijk het webinar over het proces, de methodiek en techniek. Zie ook de presentatie, met een Q&A.

• Lokale bijeenkomst(en) bij de bibliotheek met een vaardigheidstraining, onder meer over 'doorvragen' en 'zakelijke empathie'. Maximaal 16 deelnemers per bibliotheek.
• Vóór de start van de lokale bijeenkomst moeten de werkafspraken (werkwijze, afspraken met partners, IDO-inrichting) duidelijk zijn, zodat de POI-begeleider en de trainingsacteur weten hoe de lokale situatie eruit ziet. Veel bibliotheken organiseren hiervoor onder meer een interne bijeenkomst.

Lokale bijeenkomst

Een belangrijk onderdeel van de bijeenkomst is het oefenen met de casuïstiek van het Informatiepunt met een acteur. Daarom heeft het de voorkeur om de bijeenkomst fysiek te houden. Afhankelijk van het aantal mensen dat getraind moet worden en de omvang van de beschikbare ruimten, kun je kiezen voor:

• De training plenair houden met de hele groep: maximaal 16 medewerkers van de bibliotheek, de kartrekker of projectleider van het IDO in de bibliotheek, de POI-begeleider en de trainingsacteur.
• Gelijktijdig de training houden voor twee groepen in twee ruimten: maximaal 2 keer 8 medewerkers (hierbinnen zijn diverse varianten mogelijk, overleg hierover met je POI-adviseur)
• De training plenair houden met een deel van de groep (maximaal 16 bibliotheekmedewerkers). De kartrekker of projectleider van het IDO volgt vervolgens de train-de-trainer en geeft zelf, samen met de trainingsacteur, de training aan de overige medewerkers.

Bespreek met je POI-adviseur welke optie het beste past bij jouw situatie. 

Richtlijnen lokale bijeenkomst bij 1,5 meter

• Bepaal hoeveel personen getraind moeten zijn en wat de omvang van de beschikbare ruimten is (denk hierbij ook aan ruimten buiten de bibliotheek, bijvoorbeeld bij lokale partners of bij de POI). Hanteer hierbij de norm van 10 m2 per deelnemer.
• Reguleer de toegang tot de ruimte zodat de 1,5 meter afstand in acht genomen kan worden.
• Zorg dat iedereen 1,5 meter van elkaar vandaan zit: zet de tafels minimaal 1,5 meter uit elkaar.
• Zorg dat de deelnemers een vaste eigen zitplek hebben in de trainingsruimte.
• Stel voor alle deelnemers desinfecterende gel beschikbaar.
• Stimuleer vooraf zoveel mogelijk dat deelnemers hun eigen laptop meenemen (in te zetten tijdens rollenspellen) of zorg vooraf voor extra toetsenborden en muizen.
• Verplicht de deelnemers om voor het gebruik van een computer de handen te desinfecteren.
• Deelnemers nemen hun trainingsmateriaal zoveel mogelijk mee naar huis. Blijft het materiaal in de bibliotheek, plaats het dan 36 uur in quarantaine.
• Deelnemers nemen hun eigen pen en papier mee.
• Ramen en deuren moeten in de ruimte(n) zoveel mogelijk open zijn.
• Maak vooraf duidelijk dat deelnemers geen gebruik van de toiletten kunnen maken. (Deze maatregel geldt tot 1 juli.)
• Oefeningen en andere werkvormen vinden alleen plaats met inachtneming van 1,5 meter afstand.
• Zorg voor een goed doordacht systeem voor het verplaatsen van deelnemers in de ruimte, bijvoorbeeld bij binnenkomen, vertrekken en oefeningen doen.
• Zorg dat er voorafgaand en bij de start van de training en iedere 1,5 uur nadrukkelijke aandacht aan en uitleg is over social distancing rond de training.
• Vraag deelnemers niet eerder dan 10 minuten voor aanvang van de training op de locatie aan te komen en direct na de training weer te vertrekken.

E-learning opengesteld vanwege coronamaatregelen

Voor bibliotheken die in de eerste helft van 2020 hun IDO openen, is het scholingstraject in februari gestart met de kennismaking met de NPD. Bibliotheken die later dit jaar starten, hebben te maken met coronamaatregelen. Alle medewerkers kunnen alvast individueel de e-learning voor het IDO volgen. Log hiervoor in op Bibliotheek Campus. Zodra de vaardigheidstraining in jouw organisatie volgt, kun je de kennis uit de e-learning weer snel opfrissen.

Spaar je praktische vragen rond vormgeving, opening en marketing op, tenzij je met je coördinator hebt afgesproken om ze digitaal met elkaar te bespreken.

De NPD-partijen verwijzen vragenstellers naar de bibliotheek. Dit werkt alleen als zij snel kunnen zien waar men met de vraag terechtkan. De informatie moet dus actueel, helder en compleet zijn én blijven. We gebruiken hiervoor database G!DS.

De lokale invoer wordt onder meer getoond op:

• G!DS-pagina Digitale inclusie
• HetInformatiepunt.nl: sociaal-educatieve kaart; lokaal én landelijk

Correcte en actuele invoer vergroot het aantal bezoekers aan het IDO. Daarnaast laat het onze landelijke opdrachtgevers zien dat we doen wat we beloven. Waardoor we ook een betrouwbare partner zijn voor de toekomst.

Lees meer over aanbod invoeren onder de tab ICT.

Essentieel is de opbouw van het lokale netwerk om mensen met een persoonsgebonden vraag te kunnen doorverwijzen: partners interesseren en belangen, doelen en afspraken helder krijgen. De ervaring leert dat hier flink wat tijd voor nodig is. Zeker wanneer partners de bibliotheek als concurrent zien. Maak dan duidelijk dat de bibliotheek als wegwijzer optreedt en niet als hulpverlener. Voor je gesprekken met partners is een flyer beschikbaar in de toolkit op de portal Landelijke huisstijl (inlog nodig; zie Folder A4).

De 15 kopgroep-bibliotheken

1. Bibliotheek Rivierenland
2. Biblionet Groningen
3. De Bieb voor de Zaanstreek
4. Bibliotheek Kennemerwaard
5. Bibliotheken Midden-Fryslân
6. Bibliotheek Midden-Brabant
7. Bibliotheek Hengelo
8. Bibliotheek AanZet
9. Bibliotheek Katwijk
10. Bibliotheek Rotterdam
11. Bibliotheek Venlo
12. Bibliotheek Dalfsen-Nieuwleusen
13. Bibliotheek Gooi en meer
14. ZB Planbureau en Bibliotheek van Zeeland
15. Bibliotheek De Nieuwe Veste Breda

Openingen IDO

• Impressie van de feestelijke opening in Venlo , 1 juli 2019
• Impressie van de bibliotheken van Dalfsen-Nieuwleusen, Katwijk, Leeuwarden, Breda, Hengelo, Kaatsheuvel en Kennemerwaard
• Digitaleoverheid.nl: Eerste Informatiepunt geopend  

Voorbeelden van collega's

• Inspirerend webinar Aan de slag met het IDO, presentaties en filmpjes, 29 juni 2020. Met Q&A met vragen en antwoorden, compleet met veel filmpjes uit de praktijk. Het gaat om (beleids)keuzes, samenwerking, vragen en reacties van het publiek, training en praktische zaken.
• Mieke de Vette over Online bijeenkomst IDO voor gemeenten door Bibliotheek Achterhoekse Poort, januari 2021.
• Filmpje over IDO van Bibliotheek Rijn en Venen, december 2020.
• Henriëtte Loosen, Nieuwe Veste (video), onder meer: Wat is de gekste vraag die je hebt gehad? Welke doelgroep gebruikt het IDO vooral?
• Tessa Persijn-De Bie, Bibliotheek Midden-Brabant (video), andere manieren om de doelgroep te bereiken in coronatijd, onder meer via een hulplijn.
• Yvonne de Groot, NOBB (video), over de IDO-bemensing, de benodigde tijd en de werkwijze. Ervaringen van de Frontoffice-collega’s.
• Lokale bijeenkomst Arnhem juni 2020, verwachting en terugblik van trainers en ervaring van de acteur (video).
• Bibliotheek Katwijk: Monique Kromhout (video).
• Bibliotheek De Nieuwe Veste Breda: Bianca de Bie (video), Mirjam Haagh (video)