Taal

Mensen die niet voldoende kunnen lezen, schrijven en rekenen ervaren dagelijks problemen met zaken als reizen per openbaar vervoer, voorlezen aan kinderen, pinnen en digitaal betalen, computeren, informatie begrijpen die belangrijk is voor gezondheid, en formulieren invullen.

Onderzoek toont dat de gevolgen groot zijn voor de mensen zelf, en voor (de kosten voor) de samenleving als geheel. Laaggeletterden zijn vaker (langdurig) arm dan geletterden, hebben vaker schulden, gezondheids­problemen, en ze hebben meer moeite om werk te vinden en te houden.
De cijfers verschillen flink per gemeente, zo is te zien op GeletterdheidInZicht.nl. 
Op Bibliotheekinzicht.nl vind je meer achtergrond, onderzoeken en cijfers.

Doelgroepen

• mensen die Nederlands als moedertaal hebben (NT1), maar die moeite hebben met lezen en schrijven. Deze groep is verder onder te verdelen in persona's.
• mensen die Nederlands als tweede taal leren (NT2)

Leermiddelen

Zie de leermiddelen rond Taal in het Trefpunt leermiddelen.

De rol van de bibliotheek

Bestrijden

Vrijwel alle bibliotheken bieden producten of diensten aan rond taalvaardigheid en digitale vaardigheden. Taalhuizen zijn inmiddels een onlosmakelijk onderdeel van het bibliotheekaanbod geworden. Ze bieden intensieve begeleiding in taal-, reken- en digitale vaardigheden om (taal)achterstanden bij volwassenen te bestrijden. Schaamte maakt laaggeletterden lastig te bereiken. Taalhuizen proberen het taboe te doorbreken.
Zie ook Ikwilleren.nl en HetInformatiepunt.nl.
Zie ook NL leert door, laagdrempelig platform voor laaggeletterden en bijvoorbeeld Oekraïeners die starten met Nederlands spreken, luisteren en schrijven. Met veel gratis online cursussen en intensieve begeleiding door online coaches.

Voorkomen

Achterstanden bij de jeugd voorkomen, gebeurt vooral binnen het programma Kunst van Lezen. Bibliotheken richten zich met het programma BoekStart op baby’s en jonge ouders. Met de Bibliotheek op school ondersteunen zij het basis- en voortgezet onderwijs. De VoorleesExpress stimuleert laagopgeleide ouders en hun opgroeiende kinderen in de taalontwikkeling.
Bibliotheken werken zodoende steeds meer aan een gezinsaanpak om de cyclus van laaggeletterdheid te doorbreken.

Programmering

• Laagdrempelige cursussen en activiteiten organiseren, samen met lokale partners, zie de programma's voor eindgebruikers. Zie ook leesclub voor laaggeletterden en Plezier met theaterlezen van uitgeverij De Stiep Educatief, met veel suggesties en voorbeelden.
• Lesmaterialen aanbieden
• Een collectie aanbieden, fysiek en digitaal
• Taalcoaching aanbieden, met als 4 veel voorkomende vormen: Taalcoaching aan huis, Taalkoppels een-op-een, Taalcoaching in groepen, en het Taalcafé 
• Interventies laaggeletterdheid met praktijkvoorbeelden, Stichting Lezen en Schrijven

Samenwerkingspartners

Om laaggeletterden beter te kunnen bereiken en verder te helpen, is samenwerking noodzakelijk. Dat geldt zeker voor de gemeente. En daarnaast voor lokale partners, vooral de organisaties die al wel contact hebben met de doelgroep. Veel bibliotheken werken samen met onder meer Welzijnswerk, beroepsonderwijs, Vluchtelingenwerk, ROC’s, private taalaanbieders en lokale vrijwilligersorganisaties.

Zie ook:

• Programma Taalnetwerk Zuid-Holland 2017-2020, Probiblio 2021.
• Campagnemateriaal bestellen 'Een van deze mensen...' op de website van Stichting Lezen & Schrijven over herkennen van laaggeletterdheid.
• Training omgaan met laaggeletterdheid, GoodHabitz 2021, om laaggeletterden in hun (werk)omgeving te herkennen. Bijvoorbeeld in te zetten voor onderwijs of welzijnswerk.

Bronnen

• Moedertaal in NT2, met moedertaalspecifieke problemen en kansen bij het leren van Nederlands, voor 15 talen. De site toont de belangrijkste verschillen tussen de moedertaal en het Nederlands.
• Handreiking Breed Kwaliteitsbeleid Laaggeletterdheid, Het Begint met Taal, 2021 over de kwaliteit van volwasseneneducatie. 
• Handreiking Kwaliteit bij aanpak laaggeletterdheid met het document, Rijksoverheid en VNG, 2022 via de website Expertisepunt Basisvaardigheden.
• Terugblik Boom NT2-programma's in de praktijk, mei 2021. Introductie op de programma's, en de kennis en ervaringen van collega's.

Voorbeelden van collega's en partners

• Taalhuis in de bouw - een persoonlijke aanpak, Movisie 2023 
• Ingewikkelde post van de overheid? Samen met ervaringsdeskundigen Micky en Danielle maakte Steffie een sticker die je op moeilijke brieven kunt plakken.
• Tevreden huurders door aandacht voor laaggeletterdheid: Woningcorporatie KleurrijkWonen geeft aandacht aan begrijpelijke communicatie en toegankelijke dienstverlening
• Ex-laaggeletterden Ada en Dini schreven dit nummer met rappers Kenny Anders en Bas de Meijer, ZB e.a., filmpje YouTube 
• Dit is het verhaal van mijn moeder, Taalpunt Hengelo - © Emily Klein Wolterink
• De Taalmeiden, serie vlogs YouTube, Bibliotheek Rivierenland
• Taalwandelingen, Het Begint met Taal
• Naar een geletterd Drenthe  
• Gelderland Geletterd  
• Direct Duidelijk: een brief over aansprakelijkheid. Zo kan het ook!, video
• Interview Woonwagenbewoners bereiken (gezinsaanpak) bij Bibliotheek Coevorden (Carla Boers)
• Interview Postcafé bij Bibliotheek Oosterschelde (Monique van Kol)
• Interview Brievenwasserette over brieven van organisaties met laaggeletterden opfrissen bij Bibliotheek Lek & IJssel (Sabrina Damen)
• Interview De Liedjeskast bij Bibliotheek Meerssen (Renée Gabriël)
• Interview Letter voor Letter in Drenthe (Jetze Dam)