Context
Digitalisering, technologische ontwikkelingen, maar ook economische, demografische en sociale ontwikkelingen leiden tot grote veranderingen in de samenleving. De coronacrisis vraagt burgers om op een andere manier (veelal digitaal) mee te doen. Daarom is het belangrijk dat er voor alle groepen in de samenleving mogelijkheden zijn om hun vaardigheden te vergroten, zich te ontplooien ten behoeve van hun arbeidsmarktpositie of ‘gewoon’ ten behoeve van hun persoonlijke ontwikkeling.
Bijvoorbeeld voor mensen die deze veranderingen minder goed kunnen bijbenen. Dit kan tot gevolg hebben dat ze minder goed inzetbaar zijn op de veranderende arbeidsmarkt. Of mensen merken dat het (digitaal) communiceren met instanties ingewikkelder is geworden. Leren en ontwikkelen is voor deze groepen van groot belang om te kunnen (blijven) meekomen in de huidige samenleving.
Het gaat daarbij zowel om het opdoen van basisvaardigheden (zoals lezen, rekenen, digitale vaardigheden) als om het doorontwikkelen van vaardigheden die bijdragen aan blijvende inzetbaarheid. Daarnaast zijn er groepen die weliswaar goed kunnen meekomen in de maatschappij en op de arbeidsmarkt, maar die ten behoeve van hun brede persoonlijke ontwikkeling willen blijven leren. Ook voor hen is het van belang dat er mogelijkheden zijn om hun vaardigheden te vergroten.
Door al deze mensen in staat te stellen te leren en te ontwikkelen kan worden bijgedragen aan welzijn, brede welvaart en inclusie in onze veranderende samenleving. De bibliotheek wil zich hiervoor inzetten.
Gezamenlijke ambitie
Onze ambitie is om een centrale plek te zijn waar iedereen, uit álle lagen van de samenleving, terecht kan om zich te ontplooien en te ontwikkelen:
- Voor de 4 miljoen kwetsbare burgers zijn we een plek waar zij terecht kunnen voor het opdoen van basisvaardigheden (zoals lezen, rekenen, digitale vaardigheden)
- Voor de bijna 10 miljoen werkende volwassenen zijn we een plek voor het doorontwikkelen van vaardigheden die bijdragen aan blijvende inzetbaarheid op de arbeidsmarkt
- Voor alle 13,4 miljoen volwassenen zijn we een plek waar zij hun behoefte aan persoonlijke ontwikkeling kunnen invullen.
Wij zijn daarbij een plek die toegang biedt tot non-formele en informele scholingsmogelijkheden, die een opstap en wegwijzer is naar formele scholingsmogelijkheden én die een stimulerende leeromgeving is voor álle burgers die willen samenkomen, kennis willen delen, geïnspireerd willen worden, vaardigheden willen verwerven of hun talenten willen ontplooien.
De bibliotheek is die plek omdat het een openbare, neutrale en laagdrempelige plek in de directe omgeving van burgers is. Het is bovendien één van de weinige plekken waar mensen uit verschillende lagen van de samenleving zich thuis voelen en waar leren niet iets is van ‘moeten’ maar van ‘willen’. De bibliotheek bevordert hiermee ook het leerplezier en de leermotivatie.
Het voorgaande betekent overigens niet dat alles in de bibliotheek plaatsvindt of dat de bibliotheek de enige plek is waar diensten worden aangeboden. Immers, de bibliotheek werkt samen met lokale partners aan een laagdrempelige infrastructuur voor informeel en non-formeel leren. In die infrastructuur kan de bibliotheek als plek een belangrijke rol spelen, maar kunnen ook andere plekken en relevant aanbod van lokale partners waarnaar de bibliotheek doorverwijst en mee samenwerkt een belangrijke rol spelen. Bibliotheken vervullen hun functie door deelname aan bestaande lokale of regionale netwerken gericht op de bestrijding van laaggeletterdheid, het bevorderen van basisvaardigheden, de stimulering van (arbeids)participatie en persoonlijke ontwikkeling en stemmen hun rol af met andere partners.
En als bepaalde groepen niet gemakkelijk naar de bibliotheek (of een andere plek) kunnen komen, dan komt de bibliotheek naar de mensen toe. Bijvoorbeeld in buurthuizen, sportclubs, bedrijven of zorgcentra.
Vanuit deze positionering willen we samen met landelijke en lokale partners een breed, gediversifieerd en vraaggericht aanbod bieden waarmee we méér burgers willen bereiken dan op dit moment, meer burgers onze diensten willen laten gebruiken en daarmee ook meer maatschappelijke impact willen genereren. De huidige positie die bibliotheken bekleden in het lokale netwerk op het gebied van leren (bijvoorbeeld via de (digi)taalhuizen) wordt verder uitgebouwd, bestendigd en verbreed naar het gehele spectrum van leven lang ontwikkelen zodat hiermee tevens mensen ten behoeve van arbeidsmarktparticipatie én ten behoeve van hun persoonlijke ontwikkeling worden bediend. De bibliotheek zorgt daarbij voor een diverse programmering waar voor iedereen geschikt, aansprekend en vraaggericht aanbod te vinden is. Denk hierbij aan fysieke en blended cursussen in de bibliotheek, maar ook aan vraaggerichte e-content, alsmede aan het faciliteren van lezingen, debat en kunst en cultuur.
Bijdrage van partners
Een heldere rolverdeling over wie wat doet en hoe de verschillende partijen actief bijdragen aan de gezamenlijke maatschappelijke opgave is randvoorwaardelijk.
KB en POI’s ontwikkelen – in wisselwerking met lokale bibliotheken – de bouwstenen op het gebied van beleid, marketing, monitoring e.d. die lokale bibliotheken kunnen gebruiken om hun lokale dienstverlening in te richten en hun lokale netwerk op te bouwen. Hierbij is het van belang oog te hebben voor de lokale situatie. Elk werkgebied is verschillend en lokale bibliotheken werken met lokale subsidies ook aan lokale prioriteiten samen met diverse partners. De POI’s ondersteunen de lokale bibliotheek.
De POI’s zorgen dat de provincie goed aangehaakt is waarmee de rol van de provincie ook helder is voor alle partijen. De KB kan een bijdrage leveren door landelijke allianties te bouwen of door cursussen en content gezamenlijk in te kopen.
De budgetten voor de inkoop van educatieve materialen groeien jaarlijks waardoor er een beter gediversifieerd en vraaggericht aanbod kan worden samengesteld ten behoeve van meer maatwerk en een groter bereik bij meerdere doelgroepen. Toch zal het vervullen van een rol als leer- en ontwikkelplek aanvullende investeringen vergen. Dit wordt nader in beeld gebracht in de verkenning naar een businessmodel/exploitatiemodel (zie ook verderop). Daarbij verkennen we ook de mogelijkheid om via de ministeries van OCW en SZW scholingsbudgetten beschikbaar te krijgen voor bibliotheken die kunnen worden ingezet om het aanbod voor kwetsbare burgers en werkende volwassenen te faciliteren. Ook beogen we dat bibliotheken lokaal, meer dan nu het geval is, gebruikmaken van WEB-middelen (Wet Educatie en Beroepsonderwijs) om hun programmering in te vullen. Landelijke (richting ministerie van OCW en VNG) en lokale lobby vullen elkaar hierbij aan.
Jaarprogramma 2021
- Voortzetten, doorontwikkelen en focus op hoger bereik met het programma ‘de Bibliotheek en basisvaardigheden’ volgens de bestaande structuur en door verbreding naar duurzame arbeidsparticipatie.
a. Het programma basisvaardigheden wordt voortgezet en in 2021 doorontwikkeld met daarbij extra nadruk op een hoger bereik onder kwetsbare doelgroepen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt ten aanzien van hoger bereik via het cursusaanbod en een hoger bereik via het ‘vangnet’ (dit laatste gebeurt in afstemming met maatschappelijke opgave 2).
b. Daarnaast wordt het programma in 2021 uitgebreid naar de ‘tussengroep’ (burgers die zich ontwikkelen ten behoeve van duurzame arbeidsparticipatie). Dit gebeurt enerzijds door een breder aanbod gericht op duurzame arbeidsmarktparticipatie beschikbaar te stellen én anderzijds doordat we met nog eens tien bibliotheken bovenop de huidige vijf) aan de slag gaan met het concept Inloopschool/Ontwikkelplein gericht op duurzame arbeidsmarktparticipatie
- Opzetten van een nieuw landelijk programma ‘Persoonlijke Ontwikkeling’ als onderdeel van het bredere programma Leven Lang Ontwikkelen naar voorbeeld van bestaande landelijke programma’s zoals de Bibliotheek op school en basisvaardigheden, inclusief communicatie en draagvlak in het veld.1 Dit landelijk programma bevat onder andere een interactief leer- en ontwikkelplatform voor gebruikers van bibliotheken.
a. Voor het programma Persoonlijke Ontwikkeling maken we in 2021 een start met het ontwikkelen van bouwstenen.
b. Er is een gedragen visie (zie punt 3) over waar de sector naartoe wil op het gebied van leven lang ontwikkelen (inclusief financiering).
c. Een eerste stap is de lancering van een breed aanbod online cursussen ingekocht door de Inkoopcommissie ten behoeve van alle bibliotheken. Daarnaast koppelen we e-content aan fysieke activiteiten en andersom, zoals bijvoorbeeld reeds gebeurt bij de VPRO MeetUps en Studiekringen.
- Het organiseren van de noodzakelijke randvoorwaarden
a. Er is een gedragen visie.
b. Het gezamenlijk inkopen van de benodigde (digitale) content en cursussen. Dit gebeurt door de Inkoopcommissie op advies van de lokale bibliotheken.
c. Monitoring, onderzoek, impactanalyse (zie activiteiten bij stelseluitdaging Kwaliteit en kennis). Aansluitend bij bestaande monitoringsinstrumenten waarbij Storytelling ook een rol speelt.
d. Vakmanschap. De positionering van de bibliotheek op het terrein van Leven Lang Ontwikkelen vraagt om nieuwe en andere competenties van de bibliotheekmedewerkers, zoals bijvoorbeeld didactische vaardigheden en vaardigheden op het gebied van advies en doorverwijzing, klantsensitiviteit en netwerken.