De Bibliotheek Hilversum kent al een langere geschiedenis van leesclubactiviteiten. Eerder ontving de organisatie subsidie om boekenactiviteiten te ontplooien op een middelbare school in het werkgebied, vertelt lees- en mediaconsulent Charlotte Orij. ‘We zijn al een paar jaar bezig met de doorontwikkeling van dat programma. Deze subsidie zou ons een extra boost kunnen geven, dachten we toen we over de subsidie in het kader van het Leesoffensief hoorden. We hebben de afgelopen jaren zoveel geleerd, dat willen we graag in praktijk brengen.’
Op het Lucent College, school voor mavo en havo, worden de leesclubs dit jaar aangeboden aan alle brugklassen. ‘De grootste noodzaak ligt bij de mavoleerlingen. We zoeken geschikte boeken voor de doelgroep, kiezen fragmenten en bedenken vragen om over in discussie te gaan. We bieden echt leesclubs op maat.’
Vast stramien
De opzet is als volgt: eens in de zes weken komen de drie leesclubbegeleiders van de bibliotheek langs op school. De klas wordt in groepen verdeeld; een leesclub vraagt om een groep van maximaal vijftien leerlingen, zodat iedereen kan meedoen. ‘Aan het begin van de leesclubbijeenkomst blikken we altijd terug op het thema van de vorige keer: wat heeft iedereen gelezen en wat vonden ze ervan? Vervolgens introduceren we het nieuwe thema: vrienden en vijanden, de oorlog, of realistische verhalen bijvoorbeeld. We lezen een fragment voor en gaan daarover in gesprek.’
Vervolgens is het tijd voor de boekenshow. De leerlingen mogen kiezen welk boek ze mee naar huis willen nemen om zich de daaropvolgende zes weken in vast te bijten. ‘Het is zo leuk om te zien hoe graag leerlingen soms één bepaald boek willen lezen,’ aldus Orij. ‘Ze staan allebei aan één hoek van een boek te trekken bijvoorbeeld, of stoten me alvast aan als ik een fragment aan het voorlezen ben. Kan ik die alvast reserveren, vragen ze dan.’ Tijdens de discussies leren ze naar elkaar luisteren. Bovendien leren ze dat geen enkel antwoord goed of fout is. ‘Dat is voor veel kinderen wennen,’ ziet Orij. ‘Het werkt enorm bevrijdend dat alles mag. Leerlingen vertellen allerlei persoonlijke verhalen. Daar voelen ze blijkbaar de ruimte toe.’
Verbeeldingskracht
Ook het voorlezen dient een specifiek doel. Niet alleen leren de kinderen geconcentreerd luisteren, ook ervaren ze hoe fijn het ook alweer was om voorgelezen te worden. Daarnaast moeten ze soms zelf de beurt overpakken. ‘Op die manier leren ze meer over intonatie,’ legt Orij uit. ‘In het begin vinden ze het soms nog spannend, maar zodra ze zich veilig voelen, gaat het goed.’
Verder stimuleren de leesclubbegeleiders de verbeeldingskracht door aan de leerlingen te vragen wat ze bij een bepaald fragment voor zich zien. ‘De meesten zien het verhaal levendig voor zich, maar sommigen zien alleen letters, zeggen ze. Dat zijn vaak precies de leerlingen die het niet leuk vinden. We proberen hen te motiveren door hun verbeelding te activeren, zodat ze aan niets anders meer kunnen denken.’
De leesclubs zijn voor iedereen verplicht, zowel liefhebbers van boeken als leerlingen met weerstand. ‘Bij een andere school moesten alleen leerlingen die niet goed scoorden op begrijpend lezen de leesclub volgen,’ herinnert Orij zich. ‘Daarmee werd het een straf. Op de school waar we nu langskomen, is per week standaard één uur leesbevordering ingeroosterd. Dat is een enorme luxe. We helpen de school waar nodig om die uren zo goed mogelijk in te vullen.’ Het liefst zou Orij iedere school een jaar of twee begeleiden en hen vervolgens trainen om zelfstandig verder te gaan. Zo kunnen de leesclubbegeleiders hun bereik ook uitbreiden. ‘We willen het liefst alle leerlingen in hun eerste jaar laten meedoen aan een leesclub. Daarvoor zijn de juiste voorwaarden belangrijk: een goede boekencollectie, gemotiveerde docenten en een behulpzame mediathecaris bijvoorbeeld.’
Verbonden
Tijdens de zes weken tussen de leesclubs blijven de bibliotheekboeken over dat thema op school. ‘Zo kunnen leerlingen nog van boek wisselen,’ legt Orij uit. ‘Vaak borduren docenten voort op die thema’s in andere lessen. Zo gaan de verhalen echt leven.’
In de afgelopen jaren hebben ze bij de Bibliotheek Hilversum veel geleerd. ‘Sommige boeken bleken te moeilijk voor eerstejaars,’ vertelt Orij. ‘Met die boeken willen we nu samenleescollecties maken, waarmee die docenten in volgende leerjaren kunnen voorlezen in de klas. Op die manier dichten we ook het gat met het lezen voor de lijst.’
De leesclubs bieden voor ieder wat wils. ‘We hebben ook boeken van het Makkelijk Lezen Plein. Ook hebben we een begeleidingsboekje gemaakt voor zowel begeleiders als leerlingen. Op die manier kunnen kinderen ook zelfstandig op een leesclubmanier naar boeken leren kijken. Verder nodigen we ze altijd uit een kijkje te nemen in de digitale bibliotheek, ook voor luisterboeken.’
Wat heeft de subsidie van het Leesoffensief dit project gebracht? ‘Dankzij de subsidie kunnen we nieuwe reeksen maken en nieuwe scholen het traject met korting aanbieden. Het programma wordt steeds completer, waardoor we scholen beter kunnen bedienen en met hen verbonden blijven. Daardoor weten ze ons ook bij andere projecten weer beter te vinden.’ ‘Voor mij is dit de kerntaak van de bibliotheek: een klein beetje van ons eigen enthousiasme proberen over te brengen op anderen. In de leesclubs lijkt dat te lukken door een samenkomst van elementen: van leestips en gesprekken over boeken tot een aantrekkelijke collectie. Dat was eigenlijk best leuk, hoor ik leerlingen soms zeggen als ze het lokaal weer uit lopen. Ze weten heus wel dat het goed is voor hun woordenschat, hun toekomst en hun zelfredzaamheid, maar tijdens de leesclubs zie ik hoe ze echt plezier in het lezen krijgen. Als ik kinderen aan het lezen krijg, is mijn dag geslaagd.’
‘Sporten geeft je energie, lezen prikkelt je fantasie’
Op het Hilversumse Lucent College vinden ze lezen belangrijk, aldus directeur Cors Westerdijk. ‘Hoewel we technologie veel inzetten in de school, waken we voor te veel schermtijd en stimuleren we actief meer boekenleestijd. Het project met de leesclubs van de bibliotheek maakt het leuk om met elkaar over een boek te praten. Zo gaat het verhaal leven. Ook maken de leerlingen kennis met verschillende boeken bij een bepaald thema. Ze ontdekken welke thema’s ze leuk vinden, welke schrijver en welk genre, zodat ze positieve leeservaringen opdoen. Uiteindelijk word je door veel lezen ook beter in begrijpend lezen. En dat is weer nuttig voor ieder vak én voor het leven.’ Ook Jeroen Zaagmans, directeur van het Aloysius College, waarmee de bibliotheek dit schooljaar voor de derde keer leesclubs voor brugklassen organiseert, is enthousiast: ‘Sinds enkele jaren hebben we een prettige samenwerking op het gebied van leesbevordering. Met de leesclubs komen de boeken vanuit de bibliotheek letterlijk de school in. Op deze manier ontdekken veel leerlingen weer opnieuw dat lezen, wat vaak op de basisschool al goed gestimuleerd is, ook leuk kan zijn als je wat ouder wordt. De boekencollectie wordt jaarlijks vernieuwd en aangepast en sluit steeds beter aan bij de interesse van de leerlingen.’