Hoe digitaal vaardig zijn kinderen jongeren? Wat zijn de kansen en bedreigingen van de digitale wereld voor deze doelgroep? En hoe kun je zowel opbouwend als kritisch meebouwen aan een betere digitale wereld? Die vragen stonden aan de basis van de plannen voor de proeftuin van de Bibliotheken Midden-Groningen. Zij richtten zich op kinderen in het primair onderwijs, waarbij ze streefden naar een optimale samenwerking met de scholen.
De proeftuin gaat uit van het principe dat je vooral leert door te doen: door te oefenen, te ervaren, elkaar te ontmoeten en kennis te delen, vertelt projectleider Sylvia Laarman. ‘Oorspronkelijk hadden we een voorstel met vijf deelprojecten ingediend,’ vertelt ze. ‘Toen we groen licht ontvingen, kregen we wel de vraag of we het aantal projecten misschien konden terugbrengen tot twee.’
Onderwijs op slot
Op aanraden gingen ze verder met twee projecten met basisschoolleerlingen als doelgroep. ‘Het was fijn dat we ons op die twee projecten konden richten,’ blikt Laarman terug. ‘De coronamaatregelen maakten het wel lastig om contact met deze doelgroep te krijgen en te houden. Kort na de start van ons project ging het primair onderwijs op slot. Toen de scholen weer open waren, had een project als het onze niet de prioriteit.’
Ze besloten daarom het roer om te gooien en de doelgroep op een andere manier te benaderen: via het welzijnswerk. Ook probeerden ze alvast activiteiten te organiseren om de wensen van de doelgroep op te halen. ‘Toen we dat net in kannen en kruiken hadden, werd besloten om het project toch terug te trekken. Het was spannend of we alles wel binnen de looptijd gedaan zouden krijgen: op dat moment zaten we nog midden in een lockdown.’
De bibliotheek besloot het project alsnog te laten doorgaan, alleen onder een andere vlag. Inmiddels staan alle vijf projecten in de steigers, zij het niet allemaal in dezelfde gemeenten en met dezelfde projectleiders en betrokken medewerkers.
Erfgoed en mediawijsheid
Een van die projecten is Sporen. ‘Het is een erfgoedproject gecombineerd met mediawijsheid en burgerschap, waarin we programmering en een curriculum ontwikkelen voor het basisonderwijs. Het project bestaat uit vier modules, waarin we de leerlingen steeds op onderzoek laten uitgaan. Wat is jouw eigen culturele erfgoed? Wat leeft om jou heen? Hoe zie je de toekomst van jou en je leefomgeving voor je?’
De leerlingen gieten het eindresultaat van die zoektochten in filmps. ‘Daardoor leren ze ook allerlei andere vaardigheden,’ legt Laarman uit. ‘Hoe breng je zaken op een goede manier in beeld? Welke beelden van internet mag je zomaar gebruiken en welke niet? Mag je mensen zomaar filmen of moet je daar eerst toestemming voor vragen?’
Bij dit project werkt de bibliotheek samen met lokale, provinciale en landelijke partners, onder meer op het gebied van erfgoed. ‘We zien dat de modules hun vruchten afwerpen. Kinderen worden zich bewuster van zichzelf, hun omgeving, hun geschiedenis en de toekomst. Ze leren zien dat zelf invloed kunnen hebben op hun omgeving. Dat is echt participatief burgerschap.’
Minecraft
Ook het andere project dat onderdeel was van de oorspronkelijke proeftuin gaat nu van start. ‘In dit project krijgen kinderen in groep 8 klas de kans hun eigen schoolplein vorm te geven in Minecraft. Dat moet echter wel in overleg en samenwerking met omwonenden en andere gebruikers van het schoolplein. Zo leren de kinderen meer over democratisch burgerschap: je kunt zelf iets willen, maar anderen moeten het ook goed vinden. Het is mooi om te zien hoe een groep kinderen van die leeftijd daar al heel goed toe in staat is.’
Laarman hoopt dat de projecten nog vaak kunnen worden uitgevoerd. ‘We willen ze allemaal meenemen in ons aanbod voor het primair en voortgezet onderwijs. Digitale geletterdheid wordt de komende jaren een belangrijk onderdeel van het curriculum op de basisschool: men is nu bezig met de ontwikkeling van kennis- en leerdoelen op dat gebied. Het onderwijs heeft daar nu nog geen goede methodes voor, weet niet dat die bestaan of kan ze niet goed inzetten.’
Met dit aanbod hoopt de bibliotheek scholen te ontlasten. ‘We horen van docenten dat ze onzeker worden als ze aan de slag moeten met digitale geletterdheid,’ vertelt Laarman. ‘Dat is ook een belangrijke les van onze kant: ons personeel moet er net zo goed klaar voor zijn om dit aan te bieden. We kampen met een groot personeelstekort, waardoor ook wij niet alle kennis en competenties in huis hebben.’
Ook is het belangrijk een project als dit in cocreatie aan te pakken, weet Laarman. ‘Je moet het echt samen met de school doen. Voor ons was dat de afgelopen periode ingewikkeld, maar hopelijk komt daar snel verandering in.’
Over de programmalijn digitaal burgerschap
Digitaal burgerschap betekent dat mensen zich actief, vaardig en weerbaar kunnen bewegen in de online informatiesamenleving. De programmalijn digitaal burgerschap ondersteunt bibliotheken hun rol in dit landschap te verstevigen en uit te breiden. Van september 2021 tot en met maart 2022 gingen vijf bibliotheken aan de slag als proeftuin digitaal burgerschap. De geleerde lessen worden meegenomen in de verdere uitrol van het programma.