Groei digitale bibliotheek
De online Bibliotheek kende in 2021 366 duizend actieve accounts. Dit zijn accounts van mensen die minimaal één e-book of luisterboek per jaar lenen. In de app van de online Bibliotheek waren in 2021 zo’n 35,6 duizend e-books en 7,8 duizend luisterboeken te vinden. In totaal zijn in 2021 zo’n 5,4 miljoen e-books en 1,9 miljoen luisterboeken geleend.
Boeken halen en brengen
Dat de online Bibliotheek in 2020 en 2021 door meer bibliotheekleden gebruikt is, hangt zeer waarschijnlijk samen met de maatregelen rondom het coronavirus, die maakten dat openbare bibliotheken gedeeltelijk gesloten moesten blijven. In die periode probeerden bibliotheken hun leden nog steeds zo goed mogelijk te bedienen. Bij nagenoeg alle bibliotheken (96%) kon men boeken en andere materialen afhalen. Ruim driekwart van de bibliotheken (77%) bezorgde materialen aan huis.
Meer fysieke activiteiten
Tegelijkertijd konden bibliotheken, net als in 2020, minder activiteiten organiseren, lastiger hulp bieden bij zaken als belastingaangifte en moeilijker contact leggen met scholen en andere samenwerkingspartners. Samen organiseerden alle bibliotheken in 2021 circa 136 duizend activiteiten, een daling van 4% ten opzichte van 2020. Het aantal activiteiten dat in fysieke vorm werd georganiseerd, nam wel licht toe (118 duizend activiteiten). Tegelijkertijd werden minder activiteiten in andere vorm (bijvoorbeeld online of telefonisch) georganiseerd dan in 2020. Naar verhouding werden in 2021 meer activiteiten georganiseerd op het gebied van educatie en ontwikkeling (61,5 duizend) dan in 2020 en minder rondom leesbevordering en de kennismaking met literatuur (51,2 duizend).
Meer hulp bij digitaal
Tegelijkertijd konden bibliotheken juist in coronatijd een belangrijke rol spelen in hulp bij digitale zaken. Zo bood 91% van de bibliotheekorganisaties in de periode van coronamaatregelen bij het Informatiepunt Digitale Overheid (IDO) of soortgelijke informatiepunt hulp met informatie over bijvoorbeeld QR-codes of vaccinatieafspraken. Het stelsel van openbare bibliotheken kent inmiddels een landelijk dekkend netwerk van IDO’s, waar burgers terechtkunnen met digitale vragen. In 2021 hielpen 443 IDO-locaties burgers bij in totaal 22 duizend vragen.
Boekencollectie stabiel
De fysieke collectie van de openbare bibliotheken bleef van een vergelijkbare omvang als in 2020. Alle collecties van openbare bibliotheken in Nederland bevatten samen 24,5 miljoen materialen, een daling van 1% ten opzichte van 2020. De collectie voor jeugd is zelfs licht gegroeid, tot 12,8 miljoen exemplaren. In totaal waren in 2021 zo’n 3,4 miljoen Nederlanders lid van de openbare bibliotheek. Dit is een lichte daling van 3% ten opzichte van 2020. Dit komt neer op 1 op de 5 Nederlanders: 1 op de 10 volwassenen en 7 op de 10 kinderen. Nederlanders brachten, ondanks de sluiting door corona, 31,3 miljoen bezoeken aan de bibliotheek, gemiddeld zo’n 2 bezoeken per inwoner. De bibliotheek bevindt zich gemiddeld op 2,0 kilometer afstand van de Nederlandse burger, en blijft daarmee de meest nabije culturele voorziening.
Publicatie op Bibliotheekinzicht en StatLine
Alle kerncijfers over het openbarebibliotheekstelsel zijn terug te vinden in het dossier Bibliotheekstatistiek 2021. In dit dossier komen de belangrijkste uitkomsten van de Gegevenslevering Wsob 2021 aan bod en worden de resultaten in bredere context geplaatst. Zo lees je meer over de werkwijze rondom de gegevenslevering en de inspanningen van een aantal bibliotheken in coronatijd. Ook biedt het dossier een kijkje over de grenzen en zijn handige tools en definities op een rij gezet. Daarnaast zijn de uitkomsten van het onderzoek verwerkt in een infographic en een overzichtelijk dashboard, waarin je kunt filteren op landelijk-, provinciaal en lokaal niveau en bibliotheken met elkaar kunt vergelijken. Ook de ruwe datasets die ten grondslag liggen aan het dossier en dashboard zijn terug te vinden op Bibliotheeknetwerk. Een deel van de uitkomsten wordt op geaggregeerd niveau voor het totaal aan openbare bibliotheken gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op StatLine. Meer statistieken en verhalen over de sluiting en (her)opening van bibliotheken zijn terug te vinden in het dossier De bibliotheek in coronatijd.
Achtergrond Wsob-gegevenslevering
Vanuit de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) zijn alle openbare bibliotheken, provinciale ondersteuningsinstellingen (POI’s) en de KB verplicht om gegevens aan te leveren aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). De KB verzamelt en analyseert deze gegevens en presenteert deze in de vorm van het dossier Bibliotheekstatistiek aan het ministerie en het netwerk. Voor de samenstelling van het dossier put de KB uit enquêtegegevens van de Bibliotheekmonitor, het Datawarehouse, G!DS, de gegevenslevering door de POI’s en openbare bibliotheken op de BES-eilanden en de cijfers omtrent de landelijke digitale openbare bibliotheek. In aanvulling op het dossier, het dashboard en de artikelen op Bibliotheekinzicht ontvangen alle bibliotheekorganisaties een individuele infographic, waarin de resultaten op lokaal niveau worden gepresenteerd.
Meer informatie
Met vragen over de procesgang rondom de gegevenslevering en de resultaten kun je terecht bij de volgende contactpersonen van de KB:
- Dossier Bibliotheekstatistiek: Annemiek van de Burgt, adviseur onderzoek en kennisdeling
- Gegevenslevering Wsob: Liesbeth Mantel, beleidsadviseur bibliotheekstelsel
- Dashboard en dataset: Mirjam Klaren, adviseur onderzoek en kennisdeling
