Sinds 2016 voert onderzoeksbureau DESAN Research Solutions in opdracht van de KB een landelijke analyse uit, zo ook in 2021. In deze analyse worden vragen over informatievaardigheden gesteld aan scholen uit het basis- en voortgezet onderwijs, die werken met het programma de Bibliotheek op School. Dit zijn de belangrijkste, interessantste en/of meest opvallende resultaten.
Primair onderwijs
Sinds 2017 zijn het aantal scholen met een mediaplan toegenomen. Rond 2018 bleef het aantal specifieke verantwoordelijken voor informatievaardigheden in het primair onderwijs gelijk, maar in 2021 is dit aantal professionals gestegen, van 24% in 2020 naar 32% afgelopen jaar. Hoewel het aantal scholen met een mediaplan en specifieke verantwoordelijken toe zijn genomen, is het opvallend dat leerkrachten (groep 5 tot en met 8) dit jaar minder vaak een expliciet moment in de week hebben om aandacht te besteden aan informatievaardigheden (in 2019 en 2020 daalde het naar ongeveer 45%, afgelopen jaar daalde dit verder naar 38%).
Hiertegenover staat dat 91% van de leerkrachten aangeeft informatievaardigheden te integreren in het (zaakvak)onderwijs. Bij de vergelijking tussen scholen met en zonder een verantwoordelijke is terug te zien dat informatievaardigheden vaker aan bod komen (in een losse les) op scholen met een verantwoordelijke (resp. 42%, 38%). Op het moment dat er expliciet aandacht is voor informatievaardigheden in de klas, is er het afgelopen jaar iets minder aandacht geweest voor ‘het reflecteren op het zoekproces’ en ‘het benoemen van verbeterpunten’. Bronnen als internet op de computer of tablet en mensen blijven in de loop van de jaren even belangrijk. Interessant, maar ook logisch, hierbij is dat internet op de telefoon ieder jaar iets belangrijker wordt bevonden voor leerlingen (27% in 2017, naar 34% in 2021). Tegelijkertijd nemen boeken als bron een steeds minder belangrijke positie in voor hen (van 48% in 2017, naar 37% afgelopen jaar). Meisjes scoren over het algemeen iets sterker op de verschillende onderdelen van informatievaardigheden dan jongens.
De afgelopen vijf jaar is er in het primair onderwijs weinig veranderd aan de manier waarop leerlingen (ongeacht het medium) informatie zoeken voor een werkstuk. In de hogere jaren in het basisonderwijs zijn leerlingen steeds vaardiger met betrekking tot informatievaardigheden. Het aantal leerlingen dat de gezochte informatie vaak of altijd zegt te vinden, neemt toe van 48% in leerjaar 5, tot 70% in leerjaar 8.
Voortgezet onderwijs
Vanwege het kleine aantal respondenten per meting in het voortgezet onderwijs (n=29) zijn toevallige schommelingen groot en zijn verschillen niet snel significant. Maar, bijna een vijfde van de vmbo-scholen heeft in 2021 een expliciete leerlijn en een kleiner deel hiervan (8%) heeft een mediaplan. Opvallend is dat leerlingen op scholen mét een specifiek verantwoordelijke voor informatievaardigheden juist bepaalde informatievaardigheden minder vaak toepassen in het zoekproces (dan bij scholen zonder een specifieke verantwoordelijke). Denk hierbij aan vaardigheden als controleren wie informatie op internet heeft gezet en het opschrijven van de informatie in je eigen woorden. Desondanks geeft 81% van de docenten aan dat zij informatievaardigheden geïntegreerd hebben in het (zaakvak)onderwijs.
Ook op vmbo-scholen is een trend te zien wat betreft het raadplegen van boeken als bronnen: dat neemt af naarmate de leerjaren vorderen. Tegelijkertijd stijgt per leerjaar het aantal leerlingen dat informatie zoekt op internet via de telefoon (sinds 2017 is dat met 10% gestegen). In hogere leerjaren is het minder gangbaar om eerst een lijstje woorden op te stellen die helpen bij het zoeken; om eerst op te schrijven wat men zelf al weet; eerst te bedenken waar de informatie het beste gevonden kan worden.
Graag verder lezen? Je leest het in de rapportage landelijke analyse dBos informatievaardigheden.