MAKERLAB in Zuidoost Fryslân: ‘Plek voor nieuw vakmanschap’

Programmamanager Roelov Kuipers heeft het er maar druk mee. Bij de Bibliotheek Zuidoost Fryslân houdt hij zich met van alles bezig: van herinrichting tot inburgering, van meerjarenplan tot makerplaatsen. De eerste plannen voor het opzetten van een makerplaats schreef hij al een jaar of zes geleden, destijds in het kader van de participatiewet. ‘We zetten de machines neer en geven mensen de kans om nieuwe vaardigheden te leren, zei ik toen,’ herinnert Kuipers zich. ‘Daar hebben ze meer aan dan simpelweg met een bezem de straat vegen.’

En meer dan dat: wie in de bibliotheek een makerplaats bezoekt, wordt onderdeel van het geheel. ‘Toen ik met dank aan de subsidie van de Stichting Pica vanuit het MAKERLAB-project en enkele fondsen eindelijk de kans kreeg om dit op te zetten, ben ik direct op zoek gegaan naar vrijwilligers,’ legt Kuipers uit. ‘Ik zocht die bij ons bestaande publiek: bij de nieuwkomers die taallessen bij ons volgen, de mensen die onze taalcafés bezoeken, noem maar op. Ook lokale vrijwilligers- en welzijnsorganisaties heb ik erbij betrokken. Ik heb bewust geen scholen benaderd: die hebben het al druk genoeg. Bovendien hebben we al een groot aanbod voor deze doelgroep, onder meer in de vorm van de Bibliotheek op school. Schoolklassen komen, spelen en gaan weer. Met dit project wilden we eens aandacht aan andere groepen geven en blijvende impact maken.’

Ze kozen drie specifieke doelgroepen uit: : nieuwkomers, mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt en senioren. ‘In een makerplaats kun je die groepen op meerdere manieren helpen,’ weet Kuipers. ‘Je leert ze niet alleen met hun handen te werken, maar geeft ze ook een medicijn tegen eenzaamheid of geeft ze een context waarbinnen ze extra taalvaardigheden kunnen opbouwen. Het mes snijdt aan meerdere kanten.’

Bovendien leren de bezoekers ook van elkaar. ‘Dat je de Nederlandse taal niet goed machtig bent, betekent niet dat je niet met computers overweg kan. Je kunt kwetsbaar zijn op het ene vlak en enorm vaardig op het andere. Die talenten willen we in onze makerplaats benutten.’

Sociale ontdekplaats

Het lijkt hier wel een sociale werkplaats, zei een wethouder die enkele weken geleden langskwam bij de heropening van de bibliotheekvestiging in Gorredijk, waar de makerplaats gevestigd is. ‘Ik vond het een mooi compliment, maar ik zou het eerder een ontdekplaats willen noemen. Mensen werken hier niet, ze hebben plezier. Ze draaien geen productie, maar leren nieuwe dingen. Als bibliotheek zijn we niet bedoeld om mensen bezig te houden, maar om ze iets bij te brengen.’

Onlangs organiseerde Kuipers ook de eerste bijeenkomst voor potentiële vrijwilligers. Er kwamen twintig man op af – de jongste tien, de oudste 84. ‘Er zaten ook twee dames bij uit China, die via het taalcafé enthousiast waren geraakt,’ herinnert Kuipers zich. ‘Samen hebben we de nieuwe apparaten uitgepakt: de 3D-printer, de 3D-pennen en de lasersnijder. Dat was een idee van Albert Smeding, die eerder het fablab in de bibliotheek van Drachten opzette. Hij voorziet ons van goede adviezen op het gebied van apparatuur, inrichting en het opbouwen van een community die zich met de makerplaats verbonden gaat voelen. De stappen die je in zijn ogen in een makerplaats doorloopt, zijn ontdekken, begrijpen, maken en delen. Als onze vrijwilligers zich die stappen eigen hebben gemaakt, kunnen ze die kennis en vaardigheden vervolgens doorgeven aan ons personeel en de bezoekers van de bibliotheek.’

Kuipers hoopt dat de makerplaats een smeltkroes wordt van mensen met verschillende leeftijden, achtergronden en culturen. ‘Vanuit onze taalcafés weten we inmiddels: als je een goed gesprek met iemand wilt voeren, moet je met elkaar op stap. Zo zie ik onze makerplaats ook: je moet samen bezig zijn en spelenderwijs nieuwe dingen ontdekken. Dat zorgt niet alleen voor talige, maar ook voor sociale winst: op die manier bouw je nieuwe contacten op.’

Brandend licht

Voor degenen die via de makerplaats Nederlands kunnen leren, ziet Kuipers extra kansen. ‘Veel nieuwkomers willen wel, maar komen niet genoeg met mensen in aanraking die de taal met hen in een informele setting willen oefenen. Thuis wordt vaak nog steeds de moedertaal gesproken. Ze in de schoolbanken zetten werkt ook lang niet altijd: in het land van herkomst is zo’n schoolsysteem soms niet gangbaar. Door de nadruk niet op het leren van de taal te leggen, hopen we een ontspannen setting te creëren waarin informeel leren vanzelf gaat.’

In de eerste schetsen stond de makerplaats midden in de bibliotheek. ‘De ruimte had de vorm van een zwarte Meccano-achtige doos waar je deels doorheen kon kijken,’ aldus Kuipers. ‘Hij stond weliswaar centraal op de vloer, maar was tegelijkertijd te afsloten. We hebben toen besloten om de hele inrichting om te gooien. De makerplaats zit nu vlak bij de balie: de meest prominente plek in de bibliotheek, naast het leescafé. Hij is daardoor heel zichtbaar, ook van buitenaf. Als je langs ons gebouw loopt, zie je meteen waar mensen mee bezig zijn. De wethouder zei het laatst nog: ik liep hier ’s avonds langs en het licht brandde. Het bruist in de bibliotheek.’

Kuipers’ belangrijkste doel is om de bibliotheek écht voor iedereen te laten zijn. ‘Wij zijn toch vooral voor mensen die met hun hoofd willen leren, en niet met hun handen. Met onze makerplaats geven we ook die groep de ruimte. Dat heeft de maatschappij ook nodig: die mensen komen we ernstig tekort. In een makerplaats keert het oude vakmanschap terug, met de nieuwe vlugheid waarmee jongeren te werk gaan. Zo kunnen we het oude ambacht met nieuwe kennis laten samensmelten.’