Eerste kennisdelingsdag bibliotheken programmeringsregeling

dbieb 

In Leeuwarden dient het uitgewerkte lokaal plan (kernelement van alle projecten van het programma digitaal burgerschap) als uitgangspunt voor een meerjarenbeleidsplan rondom dit thema. Arjen Nijboer vertelde dat de insteek daarvan is om uit te gaan van de meest bepalende ‘life events’ van de door dbieb gekozen doelgroepen: jongeren op weg naar volwassenheid (16-21), jonge ouders + jonge kinderen (25-39) en niet meer werkzame senioren (67-75). Deze doelgroepen worden ondere andere bereikt door de thema’s AI, robotisering en moreel kompas op te nemen in de programmering van festivals, al dan niet zelf door dbieb georganiseerd (bijvoorbeeld De Nacht van de Filosofie, het Bevrijdingsfestival en het Weekend van de Wetenschap). Deze koppeling met festivals, waardoor de bereikscijfers, zowel direct als indirect hoog zijn, kon op positieve bijval van de andere deelnemers rekenen. Daarnaast is dbieb voornemens om een IDO voor studenten op te zetten in samenwerking met een lokale MBO (ROC Friese Poort). Deze ambitie wordt gekoppeld aan de doorontwikkeling van de geocache digitaal burgerschap, onderwerp van de proeftuin die dbieb in het pilotjaar vormgaf. 

Huis73 

Huis73 zet hun Digitaal Atelier actief in om invulling te geven aan hun programmeringstraject. In het atelier vinden activiteiten plaats voor verschillende doelgroepen. Voor kinderen zijn er maakmiddagen en een uitvinderslab en worden er workshops georganiseerd. Het primair en voortgezet onderwijs kan er terecht voor klassenbezoeken. Voor volwassenen vinden er workshops plaats en worden maakavonden georganiseerd. Het thema van de proeftuin is ‘Het tijdperk van generatieve AI & synthetische media’. Projectleider Jitske Blom legde uit dat voor deze ontwikkelingen zowel de voordelen (creativiteit, vereenvoudigen van processen) als de dilemma’s (bias, auteursrecht, toekomst van werk, authenticiteit) worden belicht. Hiervoor wordt het Digitaal Atelier gebruikt, evenals een lokale VO school. Door deelname aan de programmeringsregeling hoopt Huis73 te bereiken dat leerlingen en bezoekers weten wat generatieve AI is, dat zij op de hoogte zijn van het publieke debat, voorbeelden ontdekken en daarmee experimenteren en er vervolgens op kunnen reflecteren. De in de presentatie gebruikte en door AI gegenereerde afbeelding van Will Smith door de ogen van Chris Rock, sprak daarmee goed tot de verbeelding. Wat is echt (of nep) en hoe komt die media (in dit geval een foto) tot stand? Gezien de snelheid van ontwikkelingen zijn vragen van Huis73 dan bijvoorbeeld in hoeverre de waan van de dag gevolgd moet worden. Ook een vraag is hoe te voorkomen is dat in debatten cirkelredeneringen ontstaan en of het aanbod van activiteiten als een geheel of als losse onderdelen neergezet moet worden. 

OBGZ 

Ook OBGZ gaat aan de slag met het thema AI, maar daarnaast ook met domotica en robotica. Deelname aan het programmeringstraject moet volgens projectleider Sofie Deen op langere termijn gaan leiden tot een toename van kennis bij medewerkers en daarmee ook beleidsvorming rondom digitaal burgerschap. Aan draagvlak is bij OBGZ geen gebrek. Het jaar 2023 wordt daarom gezien als een oefenjaar dat input voor beleid voor 2024 gaat leveren. In de presentatie van OBGZ werd een interessant artikel over algoritme- en AI-geletterdheid door Neil Selwyn aangehaald. Een citaat dat daaruit aangehaald werd: 

“We beginnen nu argumenten te zien dat digitale technologie een nieuwe fase ingaat die ons dwingt om in duidelijk andere termen over 'digitale geletterdheid' te gaan denken. Terwijl de inspanningen tot nu toe gericht waren op het ondersteunen van jonge mensen om betere gebruikers van technologie te worden, zullen de belangrijkste digitale technologieën in de jaren 2020 waarschijnlijk niet technologieën zijn die DOOR mensen wordt gebruikt. In plaats daarvan zullen de meest invloedrijke en verraderlijke digitale technologieën in de komende jaren waarschijnlijk technologieën zijn die OP mensen worden gebruikt.” 

Om rondom deze vraagstukken bewustwording te kweken wordt onder andere gebruikgemaakt van Black Mirror Stories en de AI Parade. Omdat OBGZ (o.a. in samenwerking met de Radboud Universiteit) ook deel uitmaakt van het project Tafel van de Stad komt daarmee ook het onderwerp citizen science op de kaart. Het voornemen is om thema’s als desinformatie en AI ook daarbinnen bespreekbaar te maken.  

De presentatie van OBGZ maakte ook een discussie los over de vraag in hoeverre het begrip digitaal burgerschap bekend is. Is er bijvoorbeeld gemeentelijk beleid? Ook over de reikwijdte van het thema werd gesproken.  

Bibliotheek Utrecht 

Met de programmareeks ‘Tech en Wij’ organiseert Bibliotheek Utrecht op vier momenten activiteiten rondom een ‘digitaal’ thema. Het heeft volgens projectleider Marieke van der Kruijs als doel om mensen nieuwsgierig te maken naar de technologie waarmee zij zich vrij vanzelfsprekend omringen. ​De doelgroep, volwassenen van 30-55 jaar. Wordt omschreven als de ‘Klakkelozen’: mensen die prima meekomen en digitale middelen functioneel gebruiken, maar zich nog beperkt bewust zijn van de effecten op henzelf en op de samenleving. Voor hen worden, zoveel mogelijk in de publieke ruimte, verschillende gespreksstarters georganiseerd: voorstellingen, lezingen en exposities. Voorbeeld van die laatste is bijvoorbeeld de AI Parade, maar ook een project in samenwerking met de HKU, ON the LINE: de kunst van digitaal burgerschap​. Uitdaging voor Bibliotheek Utrecht is dat je vraaggericht werkt aan een thema dat nog niet bij veel mensen leeft en dat ook voor de interne bewustwording geldt. Bijkomende vragen zijn hoe goede interne kennisopbouw georganiseerd wordt, evenals het creëren van overdraagbare workshopformats, zodat niet iedere bibliotheek dat zelf hoeft uit te vinden. Zou er geen gezamenlijk rolodex moeten zijn? 

Samenwerken en co-creëren met de doelgroep 

Mirjam van de Beemt nam de deelnemers mee in het thema co-creatie. Vanuit haar ervaring met projecten als KennisCloud en Meet Je Stad bij Bibliotheek Midden-Brabant hield zij de toehoorders bijvoorbeeld voor wat het verschil is tussen samenwerken en co-creatie, waarbij bij de laatste alle deelnemers invloed hebben op het (resultaat) van het proces. In toenemende mate, bijvoorbeeld in projecten tondom citizen science, worden kennisinstellingen als partners toegevoegd. In het geval van co-creatie is het dan een aandachtspunt dat het project en de deelnemers niet alleen als visvijver voor onderzoek worden gebruikt, maar dat deelnemers ook vragen aan de instelling moeten kunnen stellen. En heb je methodieken voor co-creatie nodig? Welke criteria hanteer je? En hoe zit het wanneer je met bestaande communities werkt? Kaders stellen, bijvoorbeeld gebonden aan een thema, kan dan helpen. 

Impactmeten

Als impactonderzoeker bij de KB nam Anne-Katelijne Rotteveel de deelnemende bibliotheken mee in de manieren waarop zij hun impact kunnen meten. Naast het afnemen van enquetes, een bekende manier om ervaringen van bezoekers op te halen, toonde zij ook zogenaamde Talkbackboards. Op deze manier kunnen na afloop van een evenement letterlijk aan deelnemers vragen worden gesteld. “Wat is nieuwe kennis die je deze bijeenkomst hebt opgedaan?”  

Had er na afloop van deze kennisdelingsbijeenkomst een Talkbackboard met díe vraag gestaan dan had ik aangegeven erg blij te zijn met het bovengenoemde blog van Selwyn.