De samenleving wordt complexer. De overheid verwacht van burgers meer zelfredzaamheid en meer kennis van regelingen en voorzieningen. Steeds meer kwetsbare mensen hebben moeite met aanvragen van die regelingen en voorzieningen, terwijl juist zij hiervan afhankelijk zijn. Daarnaast is de laagdrempelige en kosteloze sociaal-juridische hulp verdwenen of onzichtbaar. Doordat deze mensen de weg naar hulp niet vinden, worden zij niet (voldoende) geholpen. Zo dreigen ze eerder en vaker in (juridische) problemen te komen. Ook trekken ze niet of te laat aan de bel bij tweedelijnshulp zoals advocaten. De situatie is dan vaak al geëscaleerd.
Dit heeft negatieve financiële en psychosociale gevolgen. Zeker bij mensen die al kwetsbaar zijn, door onder meer achterstanden in taal, opleiding en inkomen, door een gebrek aan een sociaal netwerk en door een mindere gezondheid. Vaak is er sprake van multiproblematiek.
Pilots in bibliotheken
In 2021 zijn er in de Bibliotheken Venray, Hengelo en Mar en Fean (Heereveen, Akkrum en Jubbega) pilots gestart met gratis sociaal-juridische hulp in de bibliotheek. Daar zijn wekelijkse spreekuren, bemand door sociaal-juridische dienstverleners of getrainde vrijwilligers. Hier kunnen mensen terecht voor informatie, ondersteuning, gerichte adviezen in begrijpelijke taal over wetten en regels of warme doorverwijzing naar de juiste lokale partner.
De veranderende rol, nabijheid, zichtbaarheid en laagdrempelige karakter maken de bibliotheek een logische partner en verbindende schakel in het samenbrengen van vraag en aanbod.
In de pilots benaderden bibliotheken hiervoor bestaande partijen die zich van origine al inzetten voor deze doelgroep.
Als voorbeeld: Bibliotheek Hengelo Stad heeft de samenwerking gezocht met RechtInTwente om in de bibliotheek het spreekuur uit te voeren.
In Bibliotheek Venray is het steunpunt Juridische Hulpverlening opgezet in samenwerking met welzijnsorganisatie Synthese. Hiermee komt men tegemoet aan de behoefte van inwoners aan gratis sociaal-juridische ondersteuning in de buurt. Bezoekers kunnen er terecht met vragen over onder meer de belastingaanslag, arbeidscontracten, alimentatie en schulden.
Beoogd resultaat
De gewenste outcome van de pilots is dat burgers zonder drempels gebruikmaken van de sociaal-juridische hulp. En daarnaast dat zij tevreden zijn over de dienstverlening, omdat vroegsignalering en gerichte doorverwijzing escalatie van juridische problemen verminderen.
De gewenste lange-termijn-outcome is herinvoering van sociaal-juridische hulp in gemeenten waar geen voorzieningen zijn. Denk aan een sociaal-juridisch spreekuur in alle bibliotheken (of een variant hierop) en structurele financiering door de gemeente.
Subsidie Raad voor Rechtsbijstand
De pilots worden gesubsidieerd door de Raad voor Rechtsbijstand, onder auspiciën van het Ministerie van Justitie & Veiligheid (J&V). In het kader van de herziening van de gesubsidieerde rechtsbijstand wil J&V graag dat conflicten meer aan de voorkant worden opgelost, zodat mensen niet onnodig in de juridische problemen komen. Dit levert naar verwachting op lange termijn ook een besparing op. Gezien het fijnmazige netwerk waarbij bibliotheken zich in veel gevallen letterlijk ‘om de hoek’ van burgers bevinden, is de bibliotheek de uitgelezen plek om daar samen met partners invulling aan te geven. De eerste resultaten van de pilots laten zien dat deze aanpak succesvol is: de spreekuren zitten vol.
Vervolg
De pilot loopt tot eind 2022 en daarna volgt de rapportage. Op basis daarvan bekijken we hoe we deze dienstverlening het beste landelijk kunnen uitrollen binnen het programma Digitale inclusie, meer specifiek onder de IDO's.
In de tweede helft van het jaar volgt een voortgangsbericht via Bnetwerk en de nieuwsbrief Bibliotheek en basisvaardigheden.