Onderzoek naar digitale geletterdheid gaat meestal over formele educatie en schoolgaande kinderen. Het project Digitale geletterdheid in de openbare bibliotheek richt zich op non-formele educatie en volwassen gebruikers en begeleiders. Daarbij stonden de volgende onderzoeksvragen centraal:
- Wat verwachten digitaal laaggeletterden van programma’s rondom digitale geletterdheid?
- Welke drempels weerhouden hen ervan om deel te nemen aan dit soort programma’s?
- Hoe kunnen bibliotheekmedewerkers deelname aan het non-formele aanbod door deze doelgroep stimuleren?
Observaties en interviews
Het onderzoek is uitgevoerd tussen september en november 2020 in bibliotheken in drie regio’s: Stadskanaal, Rotterdam en Venlo. Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen, de Erasmus Universiteit en de Open Universiteit hebben observaties uitgevoerd in de bibliotheken, diepte-interviews gehouden met een selectie van de bezoekers en de medewerkers en de online trainingen voor IDO-medewerkers bestudeerd. De drie regio’s -één grote, één middelgrote en één kleine plaats - zijn geografisch verspreid over Nederland met verschillende demografische samenstelling. Zij zijn geselecteerd om een zo breed mogelijk beeld te krijgen van de rol van bibliotheken in het stimuleren van digitale geletterdheid bij volwassenen via informeel leren.
Onderzoek in coronatijd
Gezien de periode van het onderzoek, dat plaatsvond tussen de eerste en tweede coronagolf van september tot november 2020, is de corona pandemie van grote invloed geweest op het project. Hoewel corona de noodzaak van digitale geletterdheid voor burgers heeft vergroot, werden de bibliotheken in deze periode minder vaak bezocht en werden er minder activiteiten - vaak in kleinere groepen - georganiseerd. Meer statistieken en verhalen over de sluiting en (her)opening van bibliotheken vind je in het dossier De bibliotheek in coronatijd.
Uitdagingen voor de uitrol van het IDO
De resultaten van dit onderzoek zijn gebundeld in drie denkplaten. Hierin zijn de belangrijkste bevindingen samengevat en vervolgvragen en dilemma’s in beeld gebracht. Hierbij zijn vijf grote uitdagingen voor de uitrol van het IDO na 2020 gesignaleerd:
- De doelgroep weet de bibliotheek nog niet altijd te vinden en is moeilijk te bereiken met een traditionele communicatiestrategie
- Medewerkers voelen zich soms overvraagd – in kennis, vaardigheden en affiniteit
- De hulpvraag van bezoekers van de bibliotheek is breder dan het aanbod van het IDO
- De bibliotheek is gebaat bij sterke samenwerking met andere lokale organisaties in het sociale domein om warm door te kunnen verwijzen – zonder gevoel van concurrentie
- De bibliotheek wordt door ‘kwetsbare groepen’ nog niet altijd ervaren als laagdrempelig.
Achtergrond
Dit onderzoek komt voort uit een Team Science call, die onderdeel is van de onderzoeksagenda van de Vereniging van Universiteiten (VSNU) rondom de digitale samenleving. Hierbij worden teams van maatschappelijke spelers, bedrijven, overheid en programma-onderzoekers samengebracht, die in tien maanden concrete resultaten proberen te boeken. Dit onderzoek naar digitale geletterdheid is een van de drie Team Science projecten rondom digitalisering, inclusie en participatie die in 2020 gehonoreerd zijn. De KB werkt hiervoor samen met de Rijksuniversiteit Groningen, de Erasmus Universiteit en de Open Universiteit. Vanuit de Erasmus Universiteit zijn bij dit project twee wetenschappers betrokken van het Centre for BOLD Cities, een samenwerking tussen de universiteiten van Leiden, Delft en Rotterdam rondom big, open and linked data. Binnen dit programma werken deze onderzoekers niet alleen samen met andere academici, maar ook met burgers en