Hoeveel burgers zijn er lid van de openbare bibliotheek? Hoe groot is de totale fysieke collectie waar bibliotheekleden gebruik van kunnen maken? En hoeveel jeugdboeken, boeken voor volwassenen en audiovisuele materialen lenen zij jaarlijks? Hier vind je de belangrijkste uitkomsten van de Gegevenslevering Wsob over leden, collectie en uitleningen terug.
Ruim 3,6 miljoen bibliotheekleden in 2018
Tot halverwege de jaren negentig van de vorige eeuw nam het aantal leden van de openbare bibliotheken in Nederland vrijwel continu toe. In de periode 1996-1998 vond er een omslag plaats en daalde het aantal leden. Tussen 2006 en 2012 leek het totaal aantal bibliotheekleden zich te stabiliseren, maar daarna zette een afname in. Het aantal leden is sinds 2011 niet meer boven de 4 miljoen gekomen. Sinds 2014 ligt het aantal bibliotheekleden rond de 3,7 miljoen, waarbij jaarlijks een lichte afname zichtbaar is. In 2018 telden de 146 Nederlandse openbare bibliotheekinstellingen samen ruim 3,6 miljoen leden. Eén op de vijf Nederlanders was in 2018 lid van de openbare bibliotheek.
Meer jeugdleden dan volwassen leden
In 2005 waren voor het laatst meer volwassenen dan kinderen en jongeren lid van de bibliotheek. Daarna is het aantal jeugdleden (tot 18 jaar) gestaag toegenomen, maar in 2017 en 2018 lijkt het gestabiliseerd te zijn rond de 2,3 miljoen, circa 63% van het totale ledenbestand. Het aantal volwassen leden daalde in 2018 licht ten opzichte van 2017 tot circa 1,3 miljoen leden. Zeven op de tien kinderen waren in 2018 lid van de openbare bibliotheek, tegenover één op de tien volwassenen.
Krimpende boekencollectie
De gezamenlijke collectie van (fysieke) boeken (22,6 miljoen), muziek cd’s (266 duizend), dvd’s (813 duizend) en bladmuziek (330 duizend) van alle openbare bibliotheken is in 2018 licht afgenomen, naar circa 24,3 miljoen exemplaren. In 2017 was een lichte toename in de boekencollectie zichtbaar, maar in 2018 is wederom sprake van een daling. Dit betreft enkel de boeken voor volwassenen en audiovisuele materialen, de omvang van de collectie jeugdboeken en bladmuziek is nagenoeg gelijk gebleven.
Daling aantal uitleningen
Het aantal uitleningen van fysieke materialen loopt sinds 1999 vrij constant terug; dat geldt voor zowel boeken als voor audiovisuele materialen, voor boeken voor volwassenen als boeken voor jeugd en zowel voor fictie als voor non-fictie boeken. In 2018 werden 66,5 miljoen materialen uitgeleend, waarvan 63,2 miljoen fysieke boeken; circa 6% minder dan in het jaar daarvoor.
Meer fictie dan non-fictie
Het aantal uitleningen van jeugdboeken daalde in 2018 met 4%, tot circa 34,5 miljoen. Het aantal uitgeleende boeken voor volwassenen nam met 8% af tot 28,8 miljoen. In 2015 werden voor het eerst meer jeugdboeken dan boeken voor volwassenen uitgeleend; deze ontwikkeling zette in 2018 verder door. Verhoudingsgewijs lenen kinderen en volwassenen steeds meer fictie en minder non-fictie: in 2018 was fictie opnieuw goed voor 82% van alle uitleningen van papieren boeken. De uitleningen van audiovisuele materialen zijn in 2018 terug gelopen tot 3,2 miljoen uitleningen, dat is 20% minder dan het jaar daarvoor. De daling van het aantal uitleningen van cd’s werd al voor 2005 ingezet; voor dvd’s geldt dat pas sinds 2014. Zeer waarschijnlijk hangt deze afname samen met de opkomst van video on demand-diensten van tv- en internetproviders en bedrijven als Netflix, HBO, Amazon en Videoland.
Meeste interbibliothecair leenverkeer binnen de provincie
Materialen die niet aanwezig zijn bij een lokale bibliotheek, maar wel elders in Nederland in de collectie, kunnen aangevraagd worden door bibliotheekleden. Deze materialen worden dan geleverd door een bibliotheek binnen de provincie, of als het daar niet is door een bibliotheek elders in het land, of door Muziekweb (met name voor CD’s en een kleiner aantal DVD’s). Dit wordt aangeduid als interbibliothecair leenverkeer (IBL). In 2018 leverden de bibliotheken circa 1,4 miljoen materialen aan andere bibliotheken en verzorgde Muziekweb ruim 140 duizend IBL-leveringen. Het IBL betreft slechts een klein deel van het totaal aantal uitleningen van openbare bibliotheken. Van alle 66,4 miljoen uitleningen werd 98% uit de collectie van de eigen bibliotheekorganisatie afgehandeld en 99,9% werd binnen de provincie en met de collectie van Muziekweb afgehandeld. Voor slechts 0,1% van het totaal aantal uitleningen werd gebruik gemaakt van collecties van bibliotheken buiten de provincie.
Bronvermelding
- Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Statline (2019). Openbare bibliotheken; leden, collectie, uitleningen vanaf 1900.