Hoeveel bibliotheekorganisaties telt Nederland? Hoeveel en wat voor typen bibliotheeklocaties zijn er? En door hoeveel burgers worden de openbare bibliotheken jaarlijks bezocht? Lees hier meer over de openbare bibliotheekvoorzieningen in 2018.
POI’s bieden provinciale ondersteuning
De lokale bibliotheken, de provinciale ondersteuningsinstellingen (POI’s) en de Koninklijke Bibliotheek (KB) vormen gezamenlijk één netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen. In 2018 telde Nederland 146 bibliotheekorganisaties en 8 POI’s, die de openbare bibliotheken ondersteunen bij hun werkzaamheden. Samen vormen zij een landelijk dekkend netwerk en zijn ze verenigd in de Stichting Samenwerkende POI’s Nederland (SPN). SPN organiseert de samenwerking tussen de POI’s en andere organisaties. Vanuit de Wsob zijn de POI’s naast hun netwerktaken ook verantwoordelijk voor het interbibliothecair leenverkeer (IBL) en de ontwikkeling van innovaties ten behoeve van lokale bibliotheken. De meeste POI’s zijn – naast IBL en innovatie – actief op het gebied van digitale dienstverlening en infrastructuur, collectiebeleid, bedrijfsvoering en educatie.
Minder locaties met brede dienstverlening
In 2018 is het aantal bibliotheekorganisaties in Nederland door fusies afgenomen tot 146, met 1218 fysiek te bezoeken bibliotheeklocaties. Daarnaast zijn er drie openbare bibliotheken gevestigd in Caribisch Nederland. Europees Nederland telde in 2018 763 (hoofd)vestigingen en 168 servicepunten, verdeeld over het hele land. In 2012 waren dit nog 843 (hoofd)vestigingen en 220 servicepunten. De laatste jaren worden de locaties waar burgers terecht kunnen bij gekwalificeerd personeel en gebruik kunnen maken van de brede dienstverlening vanuit de kernfuncties die de wet voorschrijft, steeds schaarser.
Ruim 700 vestigingen ondergebracht in gezamenlijk gebouw
Veel bibliotheken opereren inmiddels vanuit multifunctionele accommodaties. In totaal zijn 715 vestigingen, 59% van alle bibliotheekvestigingen, in een multifunctionele accommodatie ondergebracht. Hiermee heeft 88% van de bibliotheekorganisaties één of meerdere vestigingen met andere instellingen ondergebracht in een gezamenlijk gebouw. Deze bibliotheekvestigingen delen het gebouw voornamelijk met maatschappelijk dienstverleners en het primair onderwijs, maar ook kinderopvang, zorginstellingen en theaters zijn vaak in hetzelfde gebouw gevestigd. Met deze instellingen delen bibliotheken met name de publieksruimte, maar ook de programmering wordt relatief vaak gezamenlijk opgepakt. Ook op bestuurlijk niveau wordt samengewerkt met de andere instellingen. Bij 16% van de bibliotheekorganisaties is sprake van een bestuurlijke samenwerking of fusie met andere instellingen; dit zijn met name culturele instellingen.
Gemiddelde afstand tot de bibliotheek stabiliseert
De afname van het aantal fysiek te bezoeken bibliotheeklocaties heeft als gevolg dat de gemiddelde afstand tot de bibliotheek voor Nederlanders sinds 2012 is toegenomen. De gemiddelde afstand die een Nederlander moet afleggen naar een bibliotheekvestiging is 1,9 kilometer. Daarbij gaat het om de gemiddelde afstand van alle inwoners tot de dichtstbijzijnde bibliotheek, een (hoofd)vestiging of servicepunt, berekend over de weg. Hoewel de afstand in sommige provincies is toegenomen, bleef de gemiddelde afstand tot de bibliotheek in Nederland gelijk. De gemiddelde afstand tot de bibliotheek is sinds 2015 relatief stabiel (CBS, 2019b).
Gemiddelde afstand tot de bibliotheek stabiliseert
De afname van het aantal fysiek te bezoeken bibliotheeklocaties heeft als gevolg dat de gemiddelde afstand tot de bibliotheek voor Nederlanders sinds 2012 is toegenomen. De gemiddelde afstand die een Nederlander moet afleggen naar een bibliotheekvestiging is 1,9 kilometer. Daarbij gaat het om de gemiddelde afstand van alle inwoners tot de dichtstbijzijnde bibliotheek, een (hoofd)vestiging of servicepunt, berekend over de weg. Hoewel de afstand in sommige provincies is toegenomen, bleef de gemiddelde afstand tot de bibliotheek in Nederland gelijk. De gemiddelde afstand tot de bibliotheek is sinds 2015 relatief stabiel (CBS, 2019b).
Ruim 62 miljoen bezoekers in 2018
Volgens opgave van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) nam het aantal bezoeken aan de bibliotheek tussen 2005 en 2013 vrijwel elk jaar af. In de loop der jaren zijn bij steeds meer bibliotheekvestigingen telpoortjes te vinden die het aantal bezoeken registreren. Sinds 2015 is met deze cijfers en met schattingen voor vestigingen zonder telpoortjes een redelijk betrouwbaar cijfer vast te stellen over het landelijke aantal bezoeken. Het aantal bezoekers fluctueerde tussen 2013 en 2015 enigszins, maar klimt sindsdien weer langzaamaan op. In de Gegevenslevering Wsob over 2018 werd het totaal aantal bezoeken op circa 62,6 miljoen geschat.
Tot 2015 zijn de bezoekersaantallen door de VOB geregistreerd en geanalyseerd; daarna zijn deze aantallen verzameld door de KB als onderdeel van de Gegevenslevering Wsob. In 2017 is de wijze waarop de bezoekersaantallen worden gevalideerd en geïmputeerd voor bibliotheken zonder telpoortjes aangescherpt. Deze aanpak is door de KB doorgevoerd voor de bezoekersaantallen vanaf 2015. Dat veroorzaakt een trendbreuk tussen de gegevens tot en met 2014 en de gegevens van 2015 en later.
Bronvermelding
- Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Statline (2019a). Openbare bibliotheken; leden, collectie, uitleningen vanaf 1900.
- Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Statline (2019b). Nabijheid voorzieningen; afstand locatie, regionale cijfers.