Dossier Bibliotheekstatistiek 2022

Wat is de landelijke digitale openbare bibliotheek?

De landelijke digitale openbare bibliotheek, ofwel de online Bibliotheek, biedt bibliotheekleden toegang tot e-books, luisterboeken en cursussen. Daarnaast zijn de afgelopen jaren via de online Bibliotheek diverse campagnes rondom Zomerlezen georganiseerd, zoals de VakantieBieb en Boek ’n Trip. Deze campagnes worden ingezet om kinderen en jongeren te stimuleren door te lezen in de vakantie en hun leesvaardigheid op peil te houden.

De e-bookcollectie groeit ieder jaar: van circa 10 duizend e-book titels in 2015 tot ruim 39 duizend in 2022. Het merendeel van deze collectie bestaat uit e-books voor volwassenen: circa 34 duizend titels. Het aanbod in de categorie fictie is groter dan non-fictie, zowel voor volwassenen (bijna 24 duizend titels) als voor jeugd (ruim 5 duizend). Deze cijfers staan haaks op de ontwikkeling van de totale fysieke boekencollectie: deze groeit sinds 2018 nauwelijks meer.

Naast e-books worden via de online Bibliotheek ook steeds meer luisterboeken aangeboden. Het aantal titels is toegenomen van ruim 2 duizend in 2018 tot circa 10 duizend luisterboeken in 2022. Ook in de luisterboekencollectie is het aanbod fictie groter dan non-fictie, zowel voor volwassenen (circa 5 duizend titels) als voor jeugd (circa 1.700). Daarnaast is in 2021 in het kader van Leven Lang Ontwikkelen gestart met een nieuw aanbod van online cursussen. De 180 cursussen van aanbieders Soofos en GoodHabitz waren ook in 2022 gratis toegankelijk voor bibliotheekleden via de online Bibliotheek.

^{* Voor de campagne Boek ’n Trip (Zomerlezen) werd in 2021 gebruikgemaakt van het reguliere aanbod van de online Bibliotheek, daarvoor waren geen aparte licenties nodig zoals voorheen voor de VakantieBieb.}

Meer actieve gebruikers

Sinds de start in 2014 heeft de online Bibliotheek een forse groei doorgemaakt. Destijds werden via Bibliotheek.nl ruim 80 duizend nieuwe accounts aangemaakt. Eind 2016 hadden 346 duizend bibliotheekleden een account, in 2019 waren dat er bijna 428 duizend. In 2022 is dit aantal – na de overgang naar een nieuw accountsysteem in 2020 - verder gestegen tot ruim 524 duizend accounts. Van alle geldige online Bibliotheek-accounts kunnen zeven op de tien (70%) worden aangemerkt als actief, met minimaal één uitlening in de afgelopen 12 maanden. Hoewel het aantal actieve gebruikers van de online Bibliotheek groeit, betreft het relatief gezien nog een klein deel van de bibliotheekleden: in 2022 had 5% van de jeugdleden en 20% van de volwassen bibliotheekleden een actief digitaal lidmaatschap. 

^{* In 2018 zijn verbeteringen in het ledenbestand van de landelijke digitale openbare bibliotheek doorgevoerd, waarmee inzichtelijk kan worden gemaakt of een e-bookaccount gekoppeld is aan een geldig lidmaatschap van de openbare bibliotheek of een geldig digitaal lidmaatschap. Deze verbeteringen zijn doorgevoerd over de lidmaatschapsstatistieken van 2017 en 2018. Vanaf 2017 telt de KB alleen de accounts mee die gekoppeld kunnen worden aan een lidmaatschap dat op 31 december geldig was. In voorgaande jaren zijn deze niet-geldige accounts echter nog wel meegeteld.
Halverwege 2020 is de online Bibliotheek vernieuwd, met een nieuw leensysteem en nieuwe accounts waarmee zowel e-books als luisterboeken geleend kunnen worden. Accounts uit de oude omgeving zijn niet overgezet vanwege de mogelijke overlap in e-bookaccounts en luisterboekenaccounts. Bibliotheekleden konden zelf een nieuw account in de vernieuwde app aanmaken.}

Stijging digital only-lidmaatschappen

Bijna alle leden met een online Bibliotheek-account zijn tevens lid van een lokale bibliotheek (96%). Hoewel het aandeel digital only-lidmaatschappen ten opzichte van het totale aantal accounts relatief klein is, lijkt deze abonnementsvorm wel degelijk aan een behoefte tegemoet te komen. Dit type lidmaatschap is gericht op een groep lezers die wel graag e-books en luisterboeken leent, maar geen interesse heeft in lenen uit de fysieke collectie van de bibliotheek. Het aantal actieve digital only-lidmaatschappen steeg van circa 2,5 duizend accounts in 2016 naar ruim 18 duizend accounts in 2022. Het aandeel actieve accounts is beduidend hoger onder digital only-lidmaatschappen: 99% van de accounts wordt actief gebruikt.

^{* In 2018 zijn verbeteringen in het ledenbestand van de landelijke digitale openbare bibliotheek doorgevoerd, waarmee inzichtelijk kan worden gemaakt of een e-bookaccount gekoppeld is aan een geldig lidmaatschap van de openbare bibliotheek of een geldig digitaal lidmaatschap. Deze verbeteringen zijn doorgevoerd over de lidmaatschapsstatistieken van 2017 en 2018. Vanaf 2017 telt de KB alleen de accounts mee die gekoppeld kunnen worden aan een lidmaatschap dat op 31 december geldig was. In voorgaande jaren zijn deze niet-geldige accounts echter nog wel meegeteld.
Halverwege 2020 is de online Bibliotheek vernieuwd, met een nieuw leensysteem en nieuwe accounts waarmee zowel e-books als luisterboeken geleend kunnen worden. Accounts uit de oude omgeving zijn niet overgezet vanwege de mogelijke overlap in e-bookaccounts en luisterboekenaccounts. Bibliotheekleden konden zelf een nieuw account in de vernieuwde app aanmaken.
Het merendeel van de actieve digitale lidmaatschappen waarvan de leeftijd van de gebruiker onbekend is, bestaat uit digital only-lidmaatschappen. Dit zijn lidmaatschappen van volwassenen van wie de exacte leeftijd onbekend is. Hierdoor telt het totaal van de leeftijdscategorieën van 18 tot 100 jaar tot een ander percentage op dan het aandeel volwassen leden, waarin deze groep wel meegeteld wordt.}

Stijging in digitaal lezen zet door na corona

Sinds de start van het e-bookplatform in 2014 laat het aantal uitleningen via de online Bibliotheek een stijgende lijn zien, met groeipercentages van 99% (2015) en 74% (2016). Daarna vlakte de groei relatief gezien af, maar bleef het aantal uitleningen stijgen. In 2019 werden 3,9 miljoen e-books uitgeleend door de online Bibliotheek. In 2020 is dat – mede door de extra promotie en acties van de online Bibliotheek in coronatijd - gestegen tot circa 5,6 miljoen uitleningen. Daarna is het aantal uitleningen – zonder veel extra promotie in de volgende maanden van de coronacrisis – licht gedaald in 2021. In 2022 is dit nagenoeg gelijk gebleven: er werden 5,3 miljoen e-books geleend. Het totaal aantal uitleningen ligt nog steeds ver boven het aantal uitleningen in 2019, het jaar voor de coronacrisis. De stijging die in 2020 is ingezet in het digitaal lezen, is dus ook in de jaren daarna vastgehouden. 

Ook in het aantal uitleningen van luisterboeken was in 2020 een forse stijging te zien, mede door het tijdelijke aanbod van 100 promotietitels, die ook beschikbaar waren voor niet-leden. In 2022 werden bijna 2,1 miljoen luisterboeken uitgeleend; weliswaar minder dan in 2020, maar meer dan in 2021 en dan in 2019, voor de coronamaatregelen. Het merendeel van de uitgeleende luisterboeken (64%) werd in 2021 geleend door volwassenen, net als voor e-books. Het aandeel jeugdtitels dat geleend werd is echter beduidend groter voor luisterboeken dan voor e-books: één op de drie uitgeleende luisterboeken betrof een jeugdboek (35%), ten opzichte van één op de tien e-books (12%). Met name door kinderen tot 12 jaar worden meer luisterboeken (19% van de uitleningen) dan e-books (5%) geleend. Via de zomerleescampagne Vakantielezen werden in 2022 in de zomervakantie 6 verhalen voor kinderen van 6 tot 9 jaar aangeboden, die circa 29 duizend keer gelezen werden. Het online cursusaanbod van aanbieders Soofos en GoodHabitz maakte in coronajaar 2021 een vliegende start met ruim 76 duizend gebruikers. In 2022 liep het cursusgebruik – zonder extra promotie en post-corona – terug tot bijna 39 duizend gebruikers. 

Eén procent van de in 2022 uitgeleende e-books (bijna 68 duizend uitleningen) en luisterboeken (circa 21 duizend uitleningen) werd in een andere taal dan het Nederlands uitgeleend, waarvan het merendeel in het Engels. Het aantal uitleningen van anderstalige titels is in 2022 is flink gegroeid ten opzichte van 2021, zowel voor e-books (+ 38%) als voor luisterboeken (+85%). Het merendeel van de uitgeleende e-books en luisterboeken blijft echter Nederlandstalig (beide 99%). Dit hangt nauw samen met de samenstelling van de collectie, die voor het grootste deel uit Nederlandstalige e-books (96%) en luisterboeken (93%) bestaat. Het aandeel anderstalige e-books in de collectie bleef in 2022 nagenoeg gelijk, de collectie anderstalige luisterboeken is in 2022 licht gegroeid.

Bronvermelding

• Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), StatLine (2023). Landelijke digitale openbare bibliotheek; gebruik, accounts en licenties.