In artikel 29 van de Wsob is vastgelegd dat deze na vijf jaar geëvalueerd diende te worden. Deze evaluatie werd uitgevoerd door KWINK groep, Panteia en Rebel Group, in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Naar aanleiding van deze evaluatie heeft de Raad voor Cultuur een advies uitgebracht over de staat van het Nederlandse bibliotheekstelsel. Deze rapporten zijn op 11 februari 2020 gepresenteerd aan de Tweede Kamer.
In de bijbehorende brief besteedde minister Van Engelshoven van OCW aandacht aan de positieve ontwikkelingen in het bibliotheeklandschap: bibliotheken zijn de meestbezochte publieke voorzieningen en vervullen een belangrijke en brede rol in de samenleving. Ze noemde echter ook verbeterpunten, onder andere met betrekking tot de bereikbaarheid van de bibliotheek en de leesvaardigheid van jongeren. Een convenant tussen de betrokken partijen, dat op 30 september 2020 werd ondertekend, bracht de gewenste situatie dichterbij. Dit convenant is gericht op een gespreid en toegankelijk lokaal netwerk van bibliotheken, zonder drempels voor de jeugd, als onderdeel van een sterk stelsel. Het convenant werd concreet uitgewerkt in de Netwerkagenda, waarvan in 2022 en 2023 nieuwe updates verschenen.
[2020] KWINK groep: Evaluatie Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen
KWINK groep, Panteia en Rebel Group onderzochten de doeltreffendheid en effecten van de verschillende doelstellingen uit de Wsob. Over het algemeen bieden bibliotheken een brede verscheidenheid aan producten en diensten, waarbij zij regelmatig samenwerken met andere partijen. De mate van succes van de invulling verschilt echter per bibliotheek. Hoewel er de afgelopen jaren meer samenhang is gekomen in de sector, verloopt de samenwerking op bepaalde punten nog moeizaam. Het gebruik van de digitale bibliotheek is gestegen, maar organisatorisch gezien zijn er nog verbeterpunten. Vrijwel alle stakeholders zijn positief over de komst van de Wsob. Zij wijzen echter op het ontbreken van een aantal onderwerpen in de wet, zoals een verplichting voor gemeenten om een bibliotheekvoorziening te financieren en een verbod op het heffen van jeugdcontributie. Daarnaast missen stakeholders kwaliteitsnormen voor het bibliotheekwerk en opleidings- en competentievereisten voor bibliotheekmedewerkers. Volgens KWINK groep is de omgang met deze verbeterpunten van groot belang voor het verdere succes van de Wsob.
[2020] Raad voor Cultuur: Een bibliotheek voor iedereen
In februari 2020 bracht de Raad voor Cultuur op basis van onderzoek van KWINK groep haar advies uit over de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob), die op 1 januari 2015 in werking trad. De raad ziet dat het huidige stelsel van openbare bibliotheken onder hoge druk staat, onder meer door flinke bezuinigingen. Zij verwacht een verdere afname van het aantal bibliotheekvoorzieningen. De verschillen in het aanbod tussen gemeenten zullen daardoor toenemen. De Raad voor Cultuur roept op om het tij te keren, onder meer door ervoor te zorgen dat alle Nederlanders toegang hebben tot de vijf bibliotheekfuncties, door een Nationale Bibliotheekagenda te creëren, door in te zetten op leesmotivatie vanaf het eerste levensjaar en door de expertise van bibliotheekmedewerkers te vergroten.
[2020] Bibliotheekconvenant: Werken aan drie maatschappelijke opgaven
Op 30 september 2020 ondertekenden vertegenwoordigers van de drie overheidslagen – Rijk, provincie en gemeente – en van de Nederlandse bibliotheken het Bibliotheekconvenant 2020-2023, dat op 1 oktober inging. In dit convenant zijn drie maatschappelijke opgaven vastgelegd waaraan de betrokken partijen de komende drie jaar gezamenlijk zullen werken: het bevorderen van geletterdheid en leesplezier, de inzet op digitale inclusie en digitaal burgerschap en het opzetten van het nieuwe landelijke programma Leven Lang Ontwikkelen. Om die doelen te bereiken, moet iedere inwoner van Nederland binnen een redelijke afstand toegang hebben tot een volwaardige openbare bibliotheek, die alle vijf kernfuncties vervult en op die manier een relevante bijdrage levert aan de maatschappelijke opgaven. Ook is er veel aandacht voor de intensieve samenwerking van partners op lokaal, regionaal en landelijk niveau, in de vorm van de Netwerkagenda die vanaf 2021 in werking treedt.
[2021] Netwerkagenda: Uitwerking van het Bibliotheekconvenant
Om invulling te geven aan de afspraken uit het convenant is door lokale bibliotheken, POI’s en de KB in gezamenlijkheid de Netwerkagenda 2021-2023 geschreven. Deze Netwerkagenda bevat de uitwerking van drie maatschappelijke opgaven, plus acht stelseluitdagingen voor het bibliotheekstelsel. Bij de uitwerking van de drie maatschappelijke opgaven zijn ook vertegenwoordigers van de drie overheidslagen geraadpleegd. Belangrijk bij het uitvoeren van de Netwerkagenda is het intensiveren van de samenwerking in gespreide en gedeelde verantwoordelijkheid van de lokale, provinciale en landelijke bibliotheekvoorzieningen. Het manifest verwoordt de principes voor de volgende fase in de netwerksamenwerking.
[2022] KWINK groep: Mid-term review Bibliotheekconvenant
In de zomer van 2022 heeft KWINK groep een tussentijdse evaluatie van het Bibliotheekconvenant uitgevoerd. Uit de evaluatie blijkt dat convenantpartners het goed en belangrijk vinden dat het convenant er is. Ze zijn positief en tevreden over het opgavegericht samenwerken, en zien de Netwerkagenda als belangrijk instrument. De vertaalslag van de Netwerkagenda naar de praktijk is evenwel een punt van aandacht, net als het vrijmaken van voldoende tijd om uitvoering te geven aan het convenant. Voor alle drie de maatschappelijke opgaven in het Bibliotheekconvenant zijn acties ondernomen, het meest voor de opgave Geletterde samenleving.
[2022] Staatssecretaris Uslu: Kamerbrief ‘Een abonnement op de hele wereld’
Op Prinsjesdag 2022 werd bekend dat de Rijksoverheid vanaf 2023 structureel meer geld beschikbaar stelt voor openbare bibliotheken. In november 2022 stuurde staatssecretaris Uslu van Cultuur en Media een brief naar de Tweede Kamer met een officiële bevestiging en nadere invulling hiervan. De brief bevat – naast veel lof voor de wijze waarop bibliotheken zich de afgelopen jaren ontwikkelden – verschillende beleidsvoornemens die bijdragen aan de ambitie om een toekomstgerichte bibliotheek(voorziening) in elke gemeente te realiseren. Een belangrijk voornemen is een wijziging van de Wsob per 2025, waarmee de huidige ‘bevorderingstaak’ die gemeenten en provincies hebben om hun inwoners een bibliotheekvoorziening te garanderen wordt omgezet in een ‘zorgplicht’. In 2023 en 2024 wordt daarnaast fors geïnvesteerd in een gerichte versterking en reparatie van het fysieke bibliotheeknetwerk, in versterking en doorontwikkeling van de online bibliotheek en digitale infrastructuur, in het versterken van de bibliotheken in het Caribisch Nederland en in leesbevordering.
[2023] Tweede update Netwerkagenda 2023: Oogsten en borgen
Met de Netwerkagenda in de hand werden snel stappen gezet. In 2022 en 2023 verschenen daarom twee updates van de Netwerkagenda. In deze updates is te lezen hoe de plannen tot nu toe tot uitvoering zijn gebracht, en wat de ambities zijn voor het komende jaar. Na de eerste update uit 2022 met als motto ‘Samenwerken en vernieuwen’, verscheen in 2023 de tweede update onder de titel ‘Oogsten en borgen’. Onder de bereikte resultaten behoren de realisatie van een landelijk dekkend netwerk van IDO's (Informatiepunt Digitale Overheid) bij bibliotheken en een aanpassing van de Bibliotheekwet. Met deze aanpassing is wettelijk vastgelegd dat iedereen onder de 18 jaar in Nederland (inclusief de BES-eilanden) gratis lid kan worden van de bibliotheek. Ook bevat de update de plannen voor 2023, waarin de netwerksamenwerking verder wordt doorontwikkeld en uitgewerkt. Het jaar 2023 staat verder in het teken van de vernieuwing van het Bibliotheekconvenant (voor de periode 2024-2028) en de voorbereiding op de voorgenomen zorgplicht voor gemeentes en provincies per 2025.
Lees de update van de Netwerkagenda 2023