Omslag van het rapport van de Universiteit van Aruba.
In het rapport van de Universiteit van Aruba staat dat de eilanden een dubbele achterstand hebben. Om te beginnen is de sociale problematiek groot. Geldt dat ook voor Bonaire?
Jennifer: “Je merkt hier inderdaad dat onder meer door de toenemende migratiestroom de kloof tussen arm en rijk steeds groter wordt. Qua bevolkingsaantal groeien we dramatisch snel. De voorzieningen worden gestaag aangepast, maar er is nog geen balans. Als je weet dat 40 procent van je bevolking onder de armoedegrens leeft, dan heb je een probleem. Deze sociale problemen brengen ook andere uitdagingen met zich mee, zoals huiselijk geweld, verwaarlozing in de opvoeding, mentale problemen en spanning onder bepaalde bevolkingsgroepen. De bibliotheek heeft een maatschappelijk-educatieve functie om kansengelijkheid te bieden en sociale problemen tegen te gaan.”
Naast de sociale problematiek hebben bibliotheken onvoldoende middelen om hun taken adequaat uit te voeren, aldus het rapport. Zie je dat ook op Bonaire?
Jennifer: “Je ziet dat de bibliotheek op Bonaire aandacht nodig heeft. De bibliotheek zit al meer dan tien jaar op een locatie die tijdelijk moest zijn: buiten het centrum, in wat vroeger de vriesruimte van een supermarkt was. Mensen weten vaak niet eens dat er een bibliotheek is! De collectie is daarnaast klein en niet representatief voor het eiland. Er waren in het begin vooral afgeschreven boeken die vaak uit Nederland kwamen, of die gedoneerd werden als iemand overleden was. Inwoners van Bonaire herkenden zich vaak niet in deze boeken. De afgeschreven boeken hebben we inmiddels verwijderd en donaties van tweedehandsboeken nemen we niet meer aan. Er is behoefte aan meertalige boeken en gewoon een volwaardige bibliotheekcollectie voor de inwoners.
De bibliotheek heeft op dit moment drie medewerkers. Twee van hen zijn er al bij vanaf het begin. Al die tijd hebben zij zich ingezet voor de bibliotheek. Voor een bibliotheek waar de klassieke bibliotheekfunctie nog centraal staat, het uitlenen van boeken. Dat een bibliotheek veel meer is tegenwoordig, dringt moeilijk door op Bonaire. Daar is echt nog een wereld te winnen. Kijk naar de openingstijden. Die volgen nu merendeels de werkuren van de ambtenaren. Doordeweeks is de bibliotheek open tot 17.00 uur. Maar dan werkt iedereen nog. Op zaterdag, de dag dat de meeste mensen vrij zijn en wat dus de drukste dag zou kunnen zijn, sluiten we om 12.00 uur. Ook dat moet echt veranderen.”
Sander: “Je ziet inderdaad dat de bibliotheek zich richt op de oude bibliotheekfunctie en dat er weinig wordt gekeken naar welke behoefte er is, wat de bevolking nodig heeft en wat er moet gebeuren. Daar komt wel verandering in, maar dat heeft tijd nodig. En ondertussen zijn we gewoon gestart met een aantal vernieuwingen, zoals het aanbieden van BoekStart.”
Het BoekStart-koffertje wordt overhandigd.
Werkt BoekStart op Bonaire hetzelfde als in Europees Nederland?
Jennifer: “In Europees Nederland krijgen ouders een brief van de gemeente, op Bonaire loopt dit via de consultatieartsen. Maar verder is het hetzelfde. De koffertjes worden vanuit Nederland naar Bonaire gestuurd. Wat mooi zou zijn: als er niet alleen Nederlandstalige boekjes in zouden zitten. We spreken hier op Bonaire vier talen: Nederlands, Engels, Spaans en Papiaments. We hebben een grote groep Spaanse migranten. Als je inclusief wilt zijn, dan moet je ook boeken aanbieden in die talen. En dan is ons Papiaments ook weer anders dan het Papiaments op Aruba, vergeet dat niet.”
Sander: “In de collectie van de bibliotheek op Bonaire zie je weinig boeken in een andere taal. Ik heb ook even in de online Bibliotheek gekeken en daar zag ik inderdaad maar drie boeken in het Papiaments staan. De achterstand voor de eilanden is dubbel volgens het rapport, maar de uitdagingen zijn drie keer zo groot en dat komt onder andere door de taal. Als je kijkt naar BoekStart, dan versturen we koffertjes gemaakt vanuit onze Europees-Nederlandse context. Zoiets behoeft aandacht, het koffertje moet aangepast worden naar jullie context en aansluiten bij de verschillende doelgroepen. We lossen dat nu op door informatie voor de ouders in verschillende talen toe te voegen. De volgende stap die we onderzoeken is hoe we het boekje zelf meer kunnen laten aansluiten op de context en talen van Bonaire.”
Jennifer: “Maar BoekStart werkt wel, je ziet ouders met kleine kinderen naar de bibliotheek komen. Datzelfde geldt voor Klik en Tik. Op Bonaire noemen we dat Klek i Taip. We hebben de naam aangepast, maar het werkt hetzelfde, we richten ons op digitale inclusie. Een van de deelnemers gaf bijvoorbeeld na afloop van de cursus aan hoe fijn het was dit nu zelf te kunnen en niet meer om hulp te hoeven vragen. Dus ook als je ouder bent, kun je jezelf nog dingen leren.”
Affiche over de Kinderboekenweek op Bonaire.
En de Kinderboekenweek?
Jennifer: “Ja, dat is dé activiteit van het jaar op Bonaire. Het is echt een feest en mensen hier houden van feesten. Ik denk dat het hier uitbundiger wordt gevierd dan in Nederland, je moet rekening houden met je doelgroep. Tijdens zo’n week wordt er samengewerkt met scholen en andere maatschappelijke organisaties. Samenwerken mag voor mij veel meer gebeuren gedurende het hele jaar.”
Wat moet er nu gebeuren op Bonaire volgens jullie?
Jennifer: “Ik sta helemaal achter het advies uit het rapport: een Nederlands Caribisch Bibliotheeknetwerk formaliseren, waarbij alle zes eilanden zijn aangesloten. Dat komt er ook wel denk ik. Na 10-10-10, oftewel 10 oktober 2010, toen de Nederlandse Antillen opgeheven werden, is het contact wat verwaterd. Maar we kennen dezelfde opgaves. Dus waarom zouden we niet samenwerken?
Voor Bonaire specifiek wachten we op bibliotheekbeleid en vandaaruit gaan we stappen maken. Wat we wel weten: er moet een nieuw bibliotheekgebouw komen, waarbij we samenwerken met andere culturele instellingen. Hoe dat eruit moet komen te zien, is inmiddels duidelijk. Er is op Bonaire geen theater, geen schouwburg, geen muziekgebouw. De nieuwe bibliotheek moet in deze behoefte gaan voorzien, het is ook waar de culturele toerist naar op zoek is. De nood voor een innovatief cultureel kenniscentrum in de vorm van een bibliotheek is hoog. We zoeken nu een geschikte locatie daarvoor, bij voorkeur in de buurt van het centrum van Kralendijk.
Daarnaast moeten we werken aan het imago van de bibliotheek en draagvlak creëren. Op Bonaire en ook in Den Haag. Dat geldt voor bezoekers, maar ook voor de beslismakers. Zoals gezegd denken veel mensen alleen maar aan een traditionele bibliotheek. We moeten mensen erop blijven attenderen dat een bibliotheek veel meer is.
Ook het onderwijs op Bonaire moet een inhaalslag maken. Als je innovatief onderwijs hebt, dan heb je ook een innovatieve bibliotheek nodig. De bibliotheek en het onderwijs kunnen heel goed samenwerken, daarom wordt binnenkort gestart met de Bibliotheek op school op Bonaire.
En mensen moeten echt gaan beseffen dat ze het waard zijn. Daarom moeten er meer boeken komen over persoonlijke ontwikkeling en ondernemerschap. We hebben nu een mooie collectie over ons gedeeld slavernijverleden en representativiteit. Deze ontwikkeling moeten we voortzetten.”
Sander: “Wat echt opvalt: we zitten tijdens overleggen aan tafel met het Openbaar Lichaam Bonaire, de KB, OCW en de mensen van de bibliotheek. In Europees Nederland zijn we vaak overgeorganiseerd, hier zitten we letterlijk aan één tafel en zetten we de maatschappelijke opgaven centraal, zoals ook de bedoeling is bij een netwerksamenwerking. Dat is een voorbeeld dat we vaker zouden mogen volgen. Maar: we zetten kleine stappen. We willen onderweg geen mensen kwijtraken.”
Jennifer: “Kleine stappen, maar we zeggen wel vaak gekscherend tegen elkaar dat we in 2026 de beste bibliotheek van Nederland zijn! Ik hoop van harte dat dat gaat lukken.”
Bedankt voor dit interview.
Deelnemers Klek i Taip.