Vanuit de VoorleesExpress kwam veel vraag naar een collectie voor nieuwkomersgezinnen. “Zij benadrukken bij hun vrijwilligers dat het voor de taalontwikkeling belangrijk is om in de eigen moedertaal te lezen”, licht Karien van Buuren toe, adviseur bij Rijnbrink en deelnemer van de werkgroep Integratie. “Ook het nieuwkomersonderwijs had veel behoefte aan een collectie voor vluchtelingenkinderen. Tegelijkertijd waren er nauwelijks anderstalige kinder- en jeugdboeken in de bibliotheek te vinden en bieden Nederlandse uitgeverijen bijna geen anderstalige boeken aan.”
Collectie opzetten
Halverwege 2017 opende Samer Al-Kadri in Amsterdam het Pages Bookstore Café. Samer is een Syrische vluchteling die contacten heeft met Arabische uitgeverijen. De werkgroep Integratie maakte dankbaar gebruik van zijn contacten om een anderstalige collectie op te zetten.
“We hebben gekozen voor een kinder- en jeugdcollectie in de Arabische taal, omdat Syrische vluchtelingen de grootste groep zijn en Arabisch ook voor Eritreeërs een spreektaal is”, zegt Karien. “Daarnaast wilden we dat de collectie een beetje body heeft. We hebben daarom gekozen voor één taal.”
De collectie is bedoeld voor 0-6 jaar, 6-10 jaar en 10+ en bestaat uit 60 boeken, een Arabisch spel en digitale materialen. Naast Arabische boeken zijn er meertalige en tekstloze prentenboeken en beeldwoordenboeken.
“Met deze collectie willen we het leesplezier bij kinderen in nieuwkomersgezinnen stimuleren en ouders ondersteunen bij een positieve leesopvoeding”, licht Karien toe.
In gezinnen brengen
De werkgroep Integratie schafte voor acht bibliotheken een collectie aan. “Bibliotheken konden zich aanmelden, met hun motivatie en via welke partners en/of programma’s zij de collectie wilden inzetten. Zo moesten de materialen écht in de gezinnen terechtkomen.”
Karien ontving veel positieve reacties, van bibliotheken, scholen en een AZC. “Er is dus landelijk veel interesse voor een collectie voor vluchtelingenkinderen."
Vervolgens zijn acht bibliotheken geselecteerd, gespreid over regio's en verschillende aanpakken. Deze pilot-bibliotheken hebben de collectie heel divers ingezet. Sommige plaatsten de collectie op scholen en in taalklassen (nieuwkomersonderwijs). En zij organiseerden bijeenkomsten om ouders bekend te maken met de collectie, met voorlezen (in de moedertaal), verwerkingsactiviteiten, én met de bibliotheek. Andere bibliotheken zochten de samenwerking met peuterspeelzalen. En weer andere met de VoorleesExpress. Ook hield een bibliotheek een voorleesactiviteit met tolken. In een paar bibliotheken heeft Samer nieuwkomers verteld over de Syrische (voor)leescultuur, de collectie en (voor)lezen in de moedertaal. Tot slot zijn de taalcafés veelvuldig ingezet om de doelgroep in aanraking te brengen met de materialen.
De Bibliotheek Rijn en Venen
Een van de pilot-bibliotheken is Rijn en Venen. “Wij promoten voorlezen in meertalige gezinnen, ook in de eigen moedertaal”, vertelt Tineke Knoester, projectleider VoorleesExpress. “Meertalige gezinnen vormen de grootste doelgroep die we bereiken via de VoorleesExpress. In veel gezinnen is de taalvaardigheid in het Nederlands niet heel groot. We reageerden op de oproep omdat we de mensen graag tegemoet wilden komen, zodat ze zelf kunnen (voor)lezen. En ook omdat onze bibliotheek geen grote collectie in het Arabisch had.”
De Arabische kinder- en jeugdcollectie staat met onder meer Poolse en Turkse boekjes in de Bibliotheek. Tineke: “We vinden het belangrijk dat de collectie zichtbaar en voor iedereen beschikbaar is. Probiblio heeft de collectie daarom ook in onze reguliere catalogus gezet.”
De bibliotheek promoot de collectie bij de voorlezers van de VoorleesExpress. “Zo kunnen de vrijwilligers de collectie introduceren bij nieuwkomersgezinnen en ouders ook ter plekke laten voorlezen. Daarnaast besteden we bij een rondleiding van een taalschool extra aandacht aan de collectie. Ook komt de collectie aan bod tijdens de taalspreekuren en taalcafés.
Om het bereik verder te vergroten, kregen een Arabische en Nederlandse vrijwilliger het verzoek om een catalogus te maken. Hierin staat nu per boek een omslagfoto, de Nederlandse titel, het catalogusnummer en een korte omschrijving. Hiermee hebben de voorlezers voldoende beeld om een goede keuze te kunnen maken voor het gezin. En ze kunnen de catalogus bij de gezinnen achterlaten, om zelf boeken te lenen bij de bibliotheek.”
Ervaringen
De pilot-bibliotheken hebben de collectie nu een half jaar in gebruik. “Iedereen is erg enthousiast: de vrijwilligers, ouders en scholen”, vertelt Karien. “Door hun ervaringen weten we hoe je de collectie succesvol kunt inzetten. Een structurele samenwerking met de juiste partners is in ieder geval essentieel.”
Uiteraard zijn er ook verbeterpunten. Karien: “De bibliotheken hebben onder meer behoefte aan meer meertalige boeken, zodat de collectie met vrijwilligers en leerkrachten kan worden ingezet. Ook moet het inkopen en inwerken beter worden gefaciliteerd. En Arabisch is een belangrijke taal, maar er zijn veel meer talen waar aandacht voor moet zijn.”
Vervolg
Op 1 oktober is de inzet van de collectie geëvalueerd door de aanpakken te bekijken en hieruit succesfactoren, adviezen over de collectie en mogelijke samenwerkingspartners te destilleren. Ook NBD Biblion was bij deze bijeenkomst aanwezig. De KB bespreekt met NBD Biblion de mogelijkheden om een anderstalige collectie voor kinderen en volwassenen beschikbaar te stellen. Hierdoor wordt het voor bibliotheken makkelijker om een collectie op te nemen en toegankelijk te maken.
Rijnbrink stelt volgend jaar een wisselcollectie voor nieuwkomersgezinnen beschikbaar voor de bibliotheken in Overijssel en Gelderland. Karien: “Zo kunnen de voorlezers van de VoorleesExpress met een mooie collectie het leesplezier vergroten in deze gezinnen, en ouders betrekken bij het lezen”.
Interview door Ilse Lodewijks
december 2018