Artikelen

Bibliotheken werken veelvuldig samen met diverse organisaties, zoals scholen, gemeenten, jeugdgezondheidszorg en kinderopvangorganisaties. Met name rondom educatie vindt veel samenwerking plaats, die vaak vanuit landelijke programma’s wordt vormgegeven. Waar eerst vooral werd samengewerkt met het primair onderwijs en voorschoolse educatie, richt de dienstverlening van bibliotheken zich ook steeds meer op het voortgezet onderwijs. Bibliotheken werken samen met zowel maatschappelijke als commerciële partijen.

De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) is niet alleen van toepassing op het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen in Europees Nederland, maar ook in het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden. Dit overzeese deel van Nederland valt uiteen in de BES-eilanden en de CAS-landen. De afgelopen jaren zijn verschillende maatregelen genomen om de bibliotheekvoorzieningen van deze eilanden naar een hoger plan te tillen.

Senioren maken een belangrijk onderdeel uit van het ledenbestand van bibliotheken. Een groot deel van de bibliotheken heeft een aanbod dat op deze doelgroep is toegespitst. Toch zijn nog niet alle ouderen even goed op de hoogte van dat aanbod.

Welke rol speelt de bibliotheek in de levens van mensen? En wat levert dit de samenleving op? In steeds meer onderzoeken staan die vragen centraal. De achterliggende drijfveer is het huidige klimaat, waarin waardering en legitimering van cultuur steeds belangrijker wordt. Resultaten van deze onderzoeken laten zien dat bibliotheken in Nederland een hoge waardering genieten onder zowel gebruikers als niet-gebruikers. Opbrengsten ervaart men vooral op het vlak van lezen, ontspanning en vrije tijd. Maar ook op het vlak van educatie en persoonlijke ontwikkeling ervaren bezoekers profijt.

Bibliotheken bevinden zich in een omslag van uitleenbibliotheek naar brede maatschappelijke bibliotheek in het hart van de lokale samenleving. Subsidiegevers en lokale, provinciale en landelijke stakeholders hebben deze brede functie nog niet altijd helder op het netvlies. Om daar verandering in te brengen is er steeds meer aandacht om de maatschappelijke betekenis van bibliotheekprogramma’s inzichtelijk te maken. Verschillende vormen van onderzoek worden ingezet om de brede taak van bibliotheken en de positieve effecten van bibliotheekdiensten in kaart te brengen.

Bibliotheekprogramma’s zijn gericht op het voorkomen en bestrijden van achterstanden, onder meer rondom taal en digitale vaardigheden. Taalprogramma’s zorgen niet alleen voor de verbetering van lees- en schrijfvaardigheden, maar ook voor meer sociale betrokkenheid. Ook Taalhuizen, Taalcafés en cursussen digitale vaardigheden blijken zowel een maatschappelijke als een educatieve waarde te hebben.

De bibliotheek voert tal van activiteiten uit om de jeugd aan te moedigen tot meer lezen. De doorlopende leeslijn biedt programma’s voor iedere leeftijd. Voor baby’s is dat bijvoorbeeld BoekStart, voor schoolgaande kinderen de Bibliotheek op school en voor kinderen met een taalachterstand is er de VoorleesExpress. Al deze programma’s hebben een positief effect op de taalontwikkeling van kinderen. Zo wordt tevens laaggeletterdheid voorkomen.

De bibliotheeksector verandert, en daar horen ook veranderingen in het personeelsbestand bij. Bibliothecarissen horen bij de meest vergrijsde doelgroepen in Nederland – en dat terwijl de veranderende positionering van de bibliotheek juist vraagt om nieuwe competenties. De nieuwe bibliotheekmedewerker is flexibel, is leergierig en werkt graag samen. Ook groeit de aandacht voor diversiteit, duurzame inzetbaarheid en een positief werkklimaat, waarvoor werknemer en werkgever samen de verantwoordelijkheid dragen.

Nederland wordt een steeds diverser land. Diversiteit op de werkvloer kan grote voordelen hebben: het zorgt voor een hogere omzet, meer creativiteit en een groter probleemoplossend vermogen. Met hun programma’s proberen bibliotheken aan te sluiten op een zo breed mogelijk publiek. Ook is diversiteit regelmatig onderdeel van beleidsplannen. Het gaat dan met name over variatie in het personeelsbestand wat betreft opleidingsniveau en kennis en vaardigheden. Toch valt op diversiteitsgebied in bibliotheken nog veel te winnen.

Het openbarebibliotheekbeleid van Nederland kent een rijke geschiedenis. Van de relatie met de volksbibliotheken tot het gevecht om overheidssubsidie, van economische crises tot de Tweede Wereldoorlog, van de verzuiling tot de komst van het internet: allemaal hebben deze ontwikkelingen invloed gehad op de huidige inrichting van het Nederlandse bibliotheekstelsel. Dat het blijft gaan om work in progress, blijkt uit de veranderingen die het stelsel ook de laatste jaren nog heeft doorgemaakt, en die het waarschijnlijk nog te wachten staat.