Artikelen

Zowel de uitgaven als de inkomsten van bibliotheken stijgen licht. Bibliotheken ontvingen in 2018 en 2019 gemiddeld meer subsidies van gemeenten – een verandering ten opzichte van de continue daling van de jaren daarvoor. De grootste kostenposten zijn al jaren personeel en huisvesting. De stijging van de uitgaven van bibliotheken komt met name voort uit de groei van het personeelsbestand en bijbehorende kosten.

E-books en luisterboeken worden steeds populairder. Steeds meer gebruikers lezen en luisteren vanaf hun e-reader, tablet of telefoon. Zowel het aanbod als het aantal uitleningen groeit. Volwassenen vormen de grootste groep leners.

Voor hun inkomsten zijn bibliotheken grotendeels afhankelijk van gemeentesubsidies. Teruglopende ledenaantallen en krimpende gemeentebudgetten hebben de laatste jaren voor een krimp in deze subsidies gezorgd. De financiële crisis, de steeds verder gaande ontlezing en de opkomst van de computer spelen daarin ieder een belangrijke rol. Dit zorgt er in sommige gevallen voor dat bibliotheken moeten bezuinigen op personeel en huisvesting, en soms zelfs hun deuren moeten sluiten.

De landelijke digitale openbare bibliotheek biedt sinds 2017 via de online Bibliotheek en de Jeugdbibliotheek toegang tot een brede collectie e-books en luisterboeken. Ook heeft ieder bibliotheeklid toegang tot krantendatabank Delpher en de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL). Voor jeugdleden is er de Jeugdbibliotheek.

Het aantal bibliotheekorganisaties loopt terug. Dit is mede het gevolg van de Bibliotheekvernieuwing, die zorgde voor schaalvergroting, fusies en de opkomst van de basisbibliotheek. Provinciale ondersteuningsinstellingen (POI’s) bieden op regionaal niveau ondersteuning aan bibliotheekorganisaties. De Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) en KB bieden deze steun op landelijk niveau.

In de collectie van de online Bibliotheek zijn ruim 35 duizend e-books te vinden. Deze collectie groeit nog steeds gestaag. Het grootste deel van de collectie is fictie voor volwassenen. Ook komen er steeds meer luisterboeken beschikbaar. Dankzij het one copy multiple users-systeem kan één digitale titel door meerdere bibliotheekleden tegelijk worden gelezen. Ook het convenant e-lending draagt bij aan de gebruiksvriendelijkheid van de online Bibliotheek.

Zo’n 3,4 miljoen Nederlanders – een op de vijf – zijn lid van de bibliotheek. De meerderheid is jeugdlid. Dit aantal daalt al jaren licht, onder meer door de teruglopende hoeveelheid tijd die mensen aan lezen besteden.

Ieder bibliotheeklid kan bij de online Bibliotheek e-books en luisterboeken lenen. Van alle e-bookaccounts wordt 84% actief gebruikt. Het aantal online Bibliotheek-accounts stijgt, evenals de hoeveelheid digital only-lidmaatschappen. Hoewel het merendeel van de actieve accounts in het bezit is van volwassen bibliotheekleden, neemt ook het aantal actieve jeugdleden toe.

Bibliotheken werken steeds meer samen – met elkaar, maar ook met andere organisaties. Negen op de tien bibliotheekorganisaties hebben een of meerdere locaties in een multifunctionele accommodatie (MFA) ondergebracht. Wanneer het een fusie met andere partijen betreft, spreken we van een multifunctionele organisatie (MFO). Een dergelijke samenwerking wordt vaak aangegaan met cultuurinstellingen. Dit heeft niet alleen financiële voordelen, maar zorgt er ook voor dat mensen gemakkelijker de bibliotheek binnenstappen.

Bibliotheken beschikken over een gevarieerde collectie van boeken voor jeugd en volwassenen, audiovisuele materialen en bladmuziek. Deze fysieke collectie wordt door gebruikers positief geëvalueerd. De collectie van alle openbare bibliotheken kromp de afgelopen twintig jaar gestaag, maar de omvang van de boekencollectie is de laatste jaren ongeveer gelijk gebleven. De verkleining van de collectie audiovisuele materialen hangt sterk samen met de opkomst van nieuwe technologieën.