Onderzoek van de KB
Dashboard
Artikelen op Bibliotheekinzicht, basisvaardigheden algemeen
- De bibliotheek en basisvaardigheden
- Impact van bibliotheekprogramma's voor kwetsbare burgers
- De bibliotheek en laaggeletterdheid
- Samenwerkingspartners van de bibliotheek
Rapportages
- Onderzoek Exploitatiemodellen en rendement, Informatiepunten Digitale Overheid:
- Onderzoek naar de exploitatiemodellen door Ecorys, 2020.
-
In het programma Digitale inclusie zijn 15 kopgroep-bibliotheken in 2019 gestart met een fysiek Informatiepunt Digitale Overheid (IDO) voor mensen met vragen over de digitale overheid. Ook hebben zij het cursusaanbod voor (digitale) basisvaardigheden geïntensiveerd.
De KB en de Manifestgroep (MFG)-partijen lieten onderzoeken wat nodig is voor structurele borging van deze dienstverlening. Onderzoeksbureau Ecorys heeft dit inzicht geleverd:
- de werkelijk gemaakte kosten en de verwachte kosten bij een toename in het bereik
- de verwachte maatschappelijke baten
- de ervaringen van de kopgroep met de uitvoering van het programma en de lessen voor andere bibliotheken
Exploitatiemodellen
Er zijn 3 uitvoeringsvarianten van de IDO's onderscheiden en dus 3 exploitatiemodellen:
1 'Basis'
Dit IDO heeft een vaste balie of ruimte voor bezoekers tijdens spreekuren. Vragen buiten de spreekuren beoordeelt door een bibliotheekmedewerker: meteen beantwoorden of doorverwijzen naar het spreekuur. Deze variant staat op zichzelf; het is geen onderdeel van een breder informatiepunt. De focus ligt op vragen over de MFG-partijen.
2 'Altijd beschikbaar'
Dit IDO is altijd open; medewerkers fungeren als een 'lopend IDO'. Dit is geen 'spreekuur'-variant. Indien nodig voor de privacy wordt een vraag beantwoord in een aparte ruimte.
3 'Brede dienstverlening'
Dit IDO is onderdeel van een breder informatiepunt, gericht op een breed scala aan vragen, en werkt met spreekuren. De bibliotheek beantwoordt de vragen zelf, of in een 'Informatieplein' met partners.
Structurele kosten
Ambitiescenario
De partijen ambiëren laagdrempelige dienstverlening en zo groot mogelijk bereik: jaarlijks 20 procent bezoekers en cursisten (= 800.000 burgers) van de totale doelgroep. Hiervoor is tijd nodig. De gemiddelde jaarlijkse exploitatiekosten bedragen 44 duizend euro per vestiging met een IDO.
Ingroeiscenario
Jaarlijks bereik: 10 procent van de doelgroep. De kosten bedragen gemiddeld 27 duizend euro per IDO-vestiging.
Digivaardigheidscursussen
Het cursusaanbod is niet onderverdeeld in modellen, omdat er geen relevante verschillen in inrichtingskeuzes zijn geconstateerd. In het ambitiescenario zijn de exploitatiekosten voor de 15 kopgroep-bibliotheken 2,0 miljoen euro. In het ingroeiscenario bedragen de kosten 1,0 miljoen euro. Daarnaast maken andere partijen kosten om de IDO’s en digivaardigheidscursussen aan te bieden.
Maatschappelijke baten
Voor de IDO’s en het cursusaanbod zijn de maatschappelijke baten ingeschat. Dit na gesprekken met mensen uit de praktijk, en kengetallen en literatuur. Ook zijn er niet in geld uit te drukken positieve effecten. In totaal: 4,0 miljoen euro. Of deze effecten werkelijk plaatsvinden, moet worden gemonitord.
Randvoorwaarden
Voor de verwachte effecten en baten gelden in ieder geval twee randvoorwaarden:
- Succesvolle 'warme' doorverwijzing door de bibliotheek.
- Succesvol bereik van de doelgroep, te vergroten door bekendheid te genereren en verwijsafspraken te maken met lokale partijen.
Landelijk dekkend netwerk
De kosten van een landelijk dekkend netwerk zijn vooral afhankelijk van het aantal vestigingen met een IDO. Drie varianten zijn doorgerekend, uitgaande van het model 'brede dienstverlening':
- er komt één IDO in elk van de 150 basisbibliotheken
- in elk van de 800 bibliotheekvestigingen komt een IDO
- in 400 van de 800 bibliotheekvestigingen komt een IDO. Deze variant sluit aan bij de 'IDO-dekkingsgraad' van de kopgroep-bibliotheken.
Er zijn twee sub-varianten:
- een IDO in alle 400 vestigingen met brede dienstverlening en ruime openingstijden
- een IDO in 150 basisbibliotheken met brede dienstverlening en ruime openingstijden, een IDO in de overige 250 vestigingen volgens het basismodel
Of de maatschappelijke baten bij landelijke uitrol groter zijn dan de kosten, hangt onder meer af van het aantal IDO-vestigingen. Variant 3 geeft waarschijnlijk de beste balans tussen tussen vraag en dienstverlening, en voldoet aan het uitgangspunt van landelijke dekking.
Download het Ecorys-rapport Onderzoek naar Exploitatiemodellen IDO.
Instrumenten
- Zie ook: Ontwikkelingen monitoring volwasseneneducatie
-
Monitoring van de volwasseneneducatie door bibliotheken geeft inzicht in de effecten en de impact van het aanbod basisvaardigheden. Zowel landelijk als lokaal veranderen er zaken. Probiblio beschrijft de ontwikkelingen. Hieronder volgt een samenvatting.
Sinds 2014 wordt de volwasseneneducatie niet meer uitsluitend gegeven door het ROC en werkte het veld toe naar een nieuwe situatie. Hierin is plaats voor aanbod van ROC’s én andere organisaties. Bibliotheken kunnen zich als aanbieder van non-formeel aanbod laten gelden. Inmiddels is dit beleid realiteit. Gemeenten zijn sinds 2020 verantwoordelijk voor de volwasseneneducatie.
Het landelijke Tel mee met Taal-programma 2020-2024 beschrijft de kwaliteit, borging en monitoring. Er vindt meer sturing plaats op kwaliteit en kwantiteit.
Landelijke output monitor voor non-formeel aanbod
De Inspectie van het Onderwijs ziet toe op de kwaliteit van formele educatietrajecten van taalaanbieders; ook binnen de WEB.
Er komt geen verplicht landelijk kwaliteitslabel voor trajecten van non-formele aanbieders. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit hiervan.Ook komt er geen verplicht landelijk keurmerk, omdat gemeenten te maken hebben met verschillende aanbieders, divers aanbod en een gemêleerde doelgroep. Bovendien schrikt een te zwaar kwaliteitsregime met name (kleinere) aanbieders af die werken met vrijwilligers.
Wel komt er een Landelijke outputmonitor voor een effectieve aanpak van laaggeletterdheid. Deze monitor moet de landelijke politiek inzicht geven in de resultaten, én gemeenten helpen een betere regiefunctie te krijgen en houden. Het Rijk, CBS en gemeenten werken hierin samen. Naar verwachting voert het CBS de outputmonitor in 2022 in.
Gemeentelijke monitoring op ouput en outcome
Gemeenten zijn alleen verplicht om kwantitatieve gegevens aan te leveren. Zij bepalen zelf of ze breder willen monitoren op bijvoorbeeld outcome. Al dan niet gezamenlijk, kijken de gemeenten van een arbeidsmarktregio bij inkoop naar onder meer de kwaliteit die ze willen leveren.
De vraag is hoe de gemeente meer zicht en grip krijgt op kwaliteit. En hoe zij dit met aanbieders kan bespreken. VNG en Divosa laten hiervoor een Handreiking breed kwaliteitsbeleid laaggeletterdheid ontwikkelen.
Qwasp
Er zijn geen landelijke verplichtingen voor outcome. Dit is wel relevant voor gemeenten. Daarom biedt Maurice de Greef de Qwasp monitor volwasseneneducatie. Qwasp is uitsluitend bestemd voor gemeenten. Hiermee kunnen zij hun partners vragen om impactgegevens te leveren. Het aantal vragen is aan te passen aan de trajectgrootte. Landelijk wordt Qwasp gezien als belangrijk voor de volwasseneneducatie. Als er veel gemeenten meedoen, levert het kwalitatief inzicht.
KB: landelijke monitoring voor bibliotheken
Voor de kwantitatieve gegevens van het IDO ontwikkelde de KB een ouputregistratietool. Deze is sinds 24 juni beschikbaar en meet aantallen en typen vragen. Op langere termijn is de ambitie door te ontwikkelen naar output-tool voor al het taal- en digitaalaanbod.
De Impactmonitor bevat modules waarmee bibliotheken de effecten van hun cursussen en taalactiviteiten kunnen meten.
De bibliotheek en inhoud en kwaliteit meten
Voor de bibliotheek en het taalnetwerk zijn inhoud en kwaliteit belangrijke onderwerpen. Samen maken zij afspraken over wat zij willen bereiken en met welke kwaliteit. Dit maken zij inzichtelijk via monitoring. In de keuze hoe wordt gemonitord, zijn zij vrij, rekening houdend met afspraken die met de gemeente zijn gemaakt.
Naast de verplichte output voor het CBS kan de bibliotheek kiezen voor onder meer: deelnemersregistratie, taal/digi-vrijwilligersregistratie en de thema’s taal NT1 & NT2, inburgering, digitaal.
De meestgebruikte monitorsystemen bij bibliotheken zijn:
- Fenna – systeem dat bibliotheken al gebruikten voor vrijwilligersregistratie en met een Taalhuis-module is uitgebreid.
- Match – vernieuwde versie (2021) van Het Begint met Taal voor aangesloten taalcoachorganisaties.
- MS Excel in combinatie met de KB-Impactmonitor of een eigen monitor.
De KB, Het Begint met Taal en Qwasp hebben afgesproken om bij alle ontwikkelingen samen te werken om dubbel werk te voorkomen. Daarnaast maken ze een vergelijkingsdocument met een overzicht van hun landelijke systemen.
Lees het volledige artikel op Probiblio.nl
Dossiers
Ander onderzoek
Algemeen
- Het belang van ervaringsdeskundigheid in onderzoek, Expertisepunt Basisvaardigheden 2023. Interview met een ervaringsdeskundige.
- Aandacht voor basisvaardigheden in het sociaal domein, Panteia 2021.
- Kennisplatform Integratie & Samenleving onderzoekt, adviseert en biedt praktische tips en instrumenten over vraagstukken rond integratie, migratie en diversiteit.
- Zelfredzaamheid en technologie, Herstelplan zelfredzaamheid, podcast met transcriptie, Stichting Toekomstbeeld der Techniek 2021.
- Mensen die een zetje kunnen gebruiken, Oefenen.nl en NextValue Research 2017. Quickscan van deelgroepen die profijt kunnen hebben van de materialen van Oefenen.nl.
- Welzijn: wat levert het op in euro's?, Priscilla Looren de Jong, Stimulanz 2018.
- Weten is nog geen doen. Een realistisch perspectief op redzaamheid, WRR 2017.
Onderzoek Laaggeletterdheid
- GeletterdheidInZicht.nl: online tool geeft inzicht in cijfers per gemeente en arbeidsregio.
- Stichting Lezen & Schrijven: overzicht van onderzoeken naar laaggeletterdheid.
- Resultaten proefjaar landelijk beeld volwasseneneducatie, 2023. De aangeleverde data geven een indruk van de bedoeling van de beoogde monitor, maar zijn nog niet toereikend voor een volledig beeld.
- Themapublicatie Laaggeletterdheid Zuid-Holland, Probiblio 2019.
- Laaggeletterdheid: cijfers buitelen over elkaar heen, Maurice de Greef, Oefenen.nl 2019.
- Eindevaluatie landelijke implementatie taaltrajecten Taal voor het Leven, Stichting Lezen en Schrijven rond sociale inclusie en leesvaardigheid, Maastricht University 2018.
- Maatschappelijke kosten van laaggeletterdheid, PwC 2018.
- Onderzoek laaggeletterdheid 2017, Stichting Lezen en Schrijven 2017.
- Preventie door interventie. Literatuurstudie naar laaggeletterdheid bij kinderen en jongeren. Stichting Lezen en Schrijven 2017. 1 op de 10 kinderen loopt risico op laaggeletterdheid.
- Regionale spreiding van geletterdheid in Nederland, Stichting Lezen en Schrijven.
- Aanpak van laaggeletterdheid, Algemene Rekenkamer 2016. Evaluatie van de inspanningen van de Rijksoverheid, met pittige kritiek op de landelijke aanpak.
- Onderzoek laaggeletterden, Kansen voor Bibliotheken om laaggeletterden te bereiken, Marieke Buisman en Jim Allen, KB 2015.
- Feiten en cijfers laaggeletterdheid, Stichting Lezen en Schrijven, 2018. De invloed van lage basisvaardigheden op deelname aan de maatschappij.
Onderzoek ouderen
- Ouderen in digitaal Nederland - De voordelen en uitdagingen, het Nationaal Ouderenfonds, Netwerk Mediawijsheid en Seniorweb 2019.
- Ouderen in digitaal Nederland - Online hulpvragen en hoe de omgeving kan helpen, Netwerk Mediawijsheid, het Nationaal Ouderenfonds en SeniorWeb, 2019.
- Digitale ongelijkheid in Nederland - Internetgebruik van mensen van 55 jaar en ouder, Universiteit Twente 2019.
- Factsheet - Ouderen in digitaal Nederland, Week van de Mediawijsheid 2019.
- Ouderen en de bibliotheek, Een kwalitatief onderzoek onder 75-plussers, KB 2016.
Onderzoek zorg en welzijn
- Pilots in samenwerking met ministerie van VWS om te onderzoeken welke rol bibliotheken kunnen spelen rond zorg en welzijn. Ruigrok/Netpanel evalueerde de pilots in 2018: Bibliotheek Deventer, Bibliotheek Dalfsen-Nieuwleusen, Bibliotheek Zoetermeer, en het Eindrapport.
- Wegwijzers in informatie rond gezondheid, zorg en ondersteuning: een kwalitatief onderzoek naar huidige en potentiële rollen van bibliotheken, Panteia 2018.
Onderzoek aanbod
- Effectmetingen educatief aanbod voor volwassenen, Probiblio 2018.