Volgens de bouwstenenaanpak is op de school structureel aandacht voor activiteiten. Het gaat hierbij om dagelijkse aandacht voor (voor)lezen en organiseren van activiteiten (ook voor ouders) rondom leesbevordering en digitale geletterdheid.
Leesbevordering
Aantal samenwerkingen rondom leesbevordering gestegen
Van alle bibliotheken in Nederland met een schoollocatie voor het voortgezet onderwijs in hun werkgebied, werkt 84% samen met het voortgezet onderwijs op het gebied van leesbevordering. Daarmee worden in totaal 734 schoollocaties bereikt. Het gaat hierbij zowel om reguliere samenwerkingen en losse programma’s als om samenwerkingen met een getekende overeenkomst, zoals de Bibliotheek op school.
Bibliotheken hebben een duidelijke inhaalslag gemaakt in het aantal samenwerkingen rondom leesbevordering. Na een daling in 2020-2021 ligt het aantal samenwerkingen rondom leesbevordering in 2021-2022 weer op het niveau van 2019-2020. De afnemende coronamaatregelen in 2021-2022 kunnen een verklaring zijn voor de groei in aantal samenwerkingen.
Met betrekking tot de intensiviteit van de samenwerking rondom leesbevordering, geven bibliotheken gemiddeld een 3 op een schaal van 1 (weinig) tot 5 (vaak/structureel). De mate waarin bibliotheken met verschillende onderwijsvormen samenwerken is vergelijkbaar.
Leesoffensief
Achttien organisaties uit het veld van onderwijs, cultuur en jeugdgezondheid maken zich zorgen om het lezen in Nederland. Eind 2020 luidden zij gezamenlijk de noodklok. Onder aanvoering van de Leescoalitie riepen ze, onder de noemer Tijd voor Lezen, de politiek op om een ambitieus leesoffensief te starten. Ze deden hierbij een dringend beroep op het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) om gezamenlijk te komen tot een actief en inclusief leesbeleid, waarin leesplezier een essentiële rol vervult. Binnen dit leesoffensief vormen vmbo-leerlingen een belangrijke doelgroep Als onderdeel van het Leesoffensief is in het Bibliotheekconvenant 2020-2023 vastgelegd dat bibliotheken een extra impuls geven aan lees- en taalstimulering. Naast het uitbreiden van collecties, expertise en leesbevorderingsactiviteiten– bovenop het bestaande aanbod rondom leesbevordering – richten bibliotheken zich op 3 specifieke doelgroepen die extra hulp nodig hebben: jongens tot 18 jaar, leerlingen op het vmbo en leerlingen met een meertalige achtergrond (VOB et al, 2020).
Leesoffensief subsidie het vaakst ingezet voor Vmbo-leerlingen
In 2021 hebben 119 bibliotheken subsidie ontvangen om hun collectie, expertise en activiteiten voor deze doelgroepen uit te breiden (KB, 2021). Circa driekwart van de bibliotheken heeft de subsidie ingezet voor de samenwerking met het voortgezet onderwijs in 2021-2022 (73%). Bibliotheken die leesoffensief-subsidie ontvangen zetten deze subsidie bijna allemaal in op de doelgroep vmbo-leerlingen (96%), veelal voor de organisatie van leesbevorderingsactiviteiten (82%) en de uitbreiding van de collectie (66%). Twee op de vijf bibliotheken - die subsidie hebben ingezet voor het voortgezet onderwijs – zetten de subsidie in voor expertise (44%).
Met de inzet van de leesoffensief-subsidie organiseerden bibliotheken gemiddeld 16 leesbevorderende activiteiten voor vmbo-leerlingen. Bibliotheken breiden de collectie voor deze doelgroep uit met gemiddeld 267 boeken. De meerderheid van de bibliotheken zette de subsidie (ook) in voor de doelgroep jongens (62%). Een kleiner deel van de bibliotheken richt zich met de subsidie op de doelgroep leerlingen met een meertalige achtergrond (39%).
In de subsidieregeling is als voorwaarde opgenomen dat de bibliotheek werkt vanuit gezamenlijk beleid, in samenwerking of afstemming met de scholen in het werkgebied. Bibliotheken werkten met gemiddeld 2 schoollocaties samen om de gesubsidieerde activiteiten uit te voeren.
Aanbod in vorm van collecties, groepsbezoeken en advies
Driekwart van de bibliotheken vullen de samenwerking rondom leesbevordering met name in met het leveren van collecties aan scholen (74%), en het organiseren van groepsbezoeken aan de bibliotheekvestiging (74%). Iets meer dan de helft geeft advies rondom taal- en leesbeleid (54%), en ondersteunt bij activiteiten in het algemeen (53%) en specifiek bij schrijversbezoeken (52%). Bij al deze vormen van dienstverlening stemmen de bibliotheken het aanbod, net als voorgaande jaren, met name af op de leerlingen en de scholen, en minder direct op de ouders: slechts 7% organiseert informatieavonden of workshops voor deze groep. Dit is geen vast onderdeel van de aanpak.
Binnen deze samenwerkingen wordt wel steeds vaker gebruikgemaakt van een leesplan: 31% van de bibliotheken stelde in het schooljaar 2021-2022 samen met een schoollocatie(s) een leesplan op, tegenover 24% in het schooljaar 2020-2021. Ook werden meer collecties aan scholen geleverd (74%, in 2020-2021 68%), en vaker advies gegeven rondom taal- en leesbeleid (54%, in 2020-2021 42%) en collectie (46%, in 2020-2021 41%).
Daarnaast werd in 2021-2022 weer door meer bibliotheken activiteiten georganiseerd zoals schrijversbezoeken en workshops en trainingen speciaal voor docenten. Ook woonden in 2021-2022 meer bibliotheken sectie- of vakgroepoverleggen bij. De afnemende coronamaatregelen in 2021-2022 zijn een logische verklaring voor deze stijgingen. In 2021-2022 konden deze vormen van dienstverlening weer (makkelijker) in fysieke vorm worden aangeboden.
Breed aanbod campagnes en activiteiten
Daarnaast faciliteert 85% van de bibliotheken die samenwerken met het voortgezet onderwijs op het gebied van leesbevordering landelijke leesbevorderingscampagnes en -activiteiten, zoals Nederland Leest Junior (70%) en de Boekenweek voor Jongeren (59%). Beide zijn in populariteit gestegen vergeleken met vorig schooljaar; respectievelijk 62% en 51%.
Read2Me! (46%) en Jonge Jury (17%) werden in 2021-2022 in mindere mate aangeboden dan in 2020-2021; respectievelijk 51% en 24%. Gemiddeld biedt één basisbibliotheek ongeveer twee verschillende campagnes en activiteiten op het gebied van leesbevordering aan.