De bouwsteen Netwerk en beleid is gericht op het realiseren van een duurzame samenwerking tussen de strategische partners: de bibliotheek, de school en de gemeente. De partners werken als netwerk aan een gedeelde visie op lezen en mediawijsheid en leggen de doelen beleidsmatig vast.
Samenwerking met scholen
Bibliotheken werken samen met 829 vo-schoolvestigingen
In het schooljaar 2021-2022 telde Nederland 2.103 schoolvestigingen voor het voortgezet onderwijs (DUO, 2022). Het werkgebied van de openbare bibliotheken telde in totaal 1.925 scholen[1], met in totaal circa 995 duizend leerlingen. Hiertoe worden ook 481 instellingen voor het (voortgezet) speciaal onderwijs (vso en (v)so) gerekend.
Twee bibliotheekorganisaties hebben geen voortgezet onderwijs locaties hun werkgebied. Van de overige 135 bibliotheken werken er 119 (88%) samen met het voortgezet onderwijs. In totaal wordt met 829 schoollocaties voor het voortgezet onderwijs samengewerkt: 43% van alle schoollocaties in het werkgebied van de bibliotheken. Dit is een lichte stijging ten opzichte van vorig schooljaar, toen werd samengewerkt met 37% van alle schoollocaties in het werkgebied.
| Soort schoollocatie | Aantal in werkgebied |
|---|---|
| Voortgezet onderwijs | 1.444 |
| Voortgezet speciaal onderwijs (vso) | 85 |
| (Voortgezet) speciaal onderwijs ((v)so) | 396 |
| Totaal | 1.925 |
De helft van de bibliotheken verkent samenwerking met nieuwe schoollocaties
In het schooljaar 2021-2022 voerden de helft van de bibliotheken met minimaal één schoollocatie voor voortgezet onderwijs in het werkgebied verkennende gesprekken om een samenwerking op te starten (51%). In totaal ging het om 59 bibliotheken die met 142 schoollocaties een samenwerking verkenden. Dit schooljaar waren minder bibliotheken en minder schoollocaties in gesprek over een mogelijke samenwerking. In het schooljaar 2020-2021 waren er verkennende gesprekken tussen 68 bibliotheken en 165 schoollocaties. Deze daling houdt logischerwijs verband met het aantal toegenomen scholen waarmee bibliotheken vanaf 2021-2022 zijn gaan samenwerken.
Circa drie op de vijf bibliotheken hebben overeenkomst met scholen
Van alle responderende bibliotheken heeft ruim de helft (57%) een getekende overeenkomst met één of meerdere schoollocaties in het werkgebied van de bibliotheek. Van de 829 schoollocaties waarmee wordt samengewerkt, is met 260 een samenwerkingsovereenkomst getekend (31%), zoals rondom de Bibliotheek op school. In verhouding tot het totaal aantal schoollocaties in het werkgebied van bibliotheken heeft één op de tien scholen een samenwerkingsovereenkomst (14%). Met deze scholen wordt op een structurele basis samengewerkt, bijvoorbeeld in de vorm van een collectie, de inzet van een lees- of mediaconsulent en inbedding in het beleid. Via deze samenwerkingen zijn in het schooljaar 2021-2022 in totaal 131 duizend leerlingen bereikt. Dit is 13% van het totale aantal vo-leerlingen in Nederland.
Meeste samenwerking met vmbo
Net als vorige schooljaren betreffen veruit de meeste samenwerkingen met het onderwijs het vmbo (53%, 441 locaties), gevolgd door het havo (36%) en het vwo (31%). Dit is in lijn met de landelijke insteek van het programma de Bibliotheek op school voor het voorgezet onderwijs, vanwege de Tel mee met Taal-opdracht aan de KB en Stichting Lezen om te werken aan de preventie van laaggeletterdheid. Een klein deel betreft samenwerkingen met het praktijkonderwijs (9%) en internationale schakelklassen (ISK’s) (5%).
Beleid
Eén derde legt doelstellingen vast in jaarplan
Eén op de drie bibliotheken die samenwerkt met het voortgezet onderwijs, werkt in dit kader met KPI’s en/of doelstellingen in jaarplannen (34%). In deze jaarplannen leggen bibliotheken bijvoorbeeld de uitbreiding van verkenningsgesprekken met scholen, het aantal nieuwe opgestarte samenwerkingen, en de uitbreiding van het aanbod vast.
In 2020-2021 werkten twee op de vijf bibliotheken (41%) hiermee. Op het eerste oog lijkt dit een stijging, maar in 2020-2021 konden meer bibliotheken aangeven of er wel of geen sprake was van jaarplannen met KPI’s en/of doelstellingen (categorie onbekend 11% in 2020-2021 versus 16% in 2021-2022). Gemiddeld wonen bibliotheken die samenwerken met het voortgezet onderwijs bij 14% van de schoollocaties waarmee wordt samengewerkt sectie- en vakgroepoverleggen bij. Gemiddeld gaat het om 3 schoollocaties.
Merendeel bibliotheken werkt samen met andere partners dan scholen
In de samenwerking met het voortgezet onderwijs werkt het merendeel van de bibliotheken ook samen met andere partners dan scholen (84%). De meest genoemde samenwerkingspartners zijn de provinciale ondersteuningsinstellingen (POI’s) (58%), de Schrijverscentrale (58%) en gemeenten (50%). Het percentage bibliotheken dat samenwerkt met de Schrijverscentrale stijgt verder. In 2019-2020 werkte nog maar 33% van de bibliotheken samen met de Schrijverscentrale. Deze stijging valt deels te verklaren door de subsidies van het ministerie van OCW waarmee bibliotheken en scholen via de Schrijverscentrale een auteur konden uitnodigen, zodat schrijvers ook in deze periode van inkomsten werden voorzien. Ook bij de samenwerking met gemeente is een positieve ontwikkeling zichtbaar. Waar in 2018-2019 nog 31% van de bibliotheken samenwerkten met gemeenten, werkten in 2021-2022 de helft van de bibliotheken met de gemeenten samen (50%). De grotere rol van gemeenten sluit aan bij de Vervolgaanpak Laaggeletterdheid 2020-2024, waar– nog meer dan voorgaande jaren – de rol van gemeenten wordt benadrukt, met als doel dat aan het eind van het programma (2024) alle gemeenten zelfstandig de regie over de aanpak van laaggeletterdheid voeren (Van Engelshoven et al., 2019).
Bibliotheken betrekken gemiddeld twee verschillende partnerorganisaties bij de samenwerking met het voortgezet onderwijs. Hoe meer inwoners in het werkgebied, met hoe meer verschillende organisaties samengewerkt wordt.